Pojam mita

Riječ mit potiče iz grčkog jezika i ima značenje predanja ili kazivanja.Polazeći od stimološkog određenja mita u literaturi su zastupljene mnogobrojne definicije i shvatanja pojma mita. Svojevremeno je bilo rasprostranjeno mišljenje da je mit proizvod primitivne čovjekove svijesti i da kao takav predstavlja predlogički momenat filozofske i naučne svijesti.Smatralo se da je mit iznad sfere razuma, i da predstavlj manifestaciju primitivnog mentaliteta, i da je karakterističan za primitivna i tradicionalna društva čiji se kulturni sadržaji ne mogu manifestovati u modernim civilizovanim društvima.Teorijski pogledi koji mit vežu za arhaična društva, ne uspjevaju da ga dovedu u odnos društvenom determiniranošću, socijalnom i političkom funkcijom i ulogom.Mit predstavlja i sastavni dio, kao i pratioca ljudske istorije, jer njemu su podložne ne samo primitivne ljudske zajednice, nego i savremene, kao i njihovi revolucionarni i reakcioni politički pokreti.Prije nekih socioloških tumačenja mita treba obratiti pažnju na funkcije i uzroke nastanka mita.Potreba za saznavanjem složenih prirodnih i društvenih pojava, smatra se da je jedan od osnovnih uzroka nastanka mita.Mitovi imaju i određene funkcije, koje svakako treba napomenuti.
Kembel ističe da tradicionalna mitologija ispunjava četiri funkcije:
- metafizičku ili mističku, odnosno funkciju usklađivanja čovjekove svijesti sa uslovima života;
- kosmološku funkciju, odnosno funkciju oblikovanja i uspostavljanja određene slike svijeta;
- sociološku funkciju, odnosno funkciju vrednovanja očuvanja društvenog poretka;
- psihološku funkciju, koja se sastoji u potrebi usklađivanja individualnih htjenja sa idealima društva i time otklanja napetosti u čovjeku;
U nekim pogledima mit prethodi religiji i filozofiji i nalazi se u prvim fazama nekritičkog razvoja svih kultura, prije svega zato što se mit može shvatiti kao slikovita fantastična priča o shvatanju svijeta, o stvaraocu i kosmosu, koja izražava određenu strukturnu vrijednost koja izrasta iz fantaziranja koja proizlaze iz osjećanja i želja.Radi toga mit sse shvata i određuje kao laž, fantaziranje, kolektivni san ili izmišljotina, i tako se suprostavlja naučnoj misli za koju se smatra da je istinita.Postoje različita sociološka shvatanja i tumačenja mita i mitologije.Pojedini sociolozi smatraju da je mitologija u osnovi primitivna filozofija, a mitovi su priče koje nastaju kao racionalni pokušaji primitivnog čovjeka da pronađe smisao u svijetu u kome se nalazi i da pomoću njega objasni njemu nepoznate i nejasne pojave.Brojne su tvrdnje i tvrdnje da su mitovi prožeti nastojanjima da se razumije svijet i značaj života u njemu, da se razumije priroda, jer mit nije govor koji izražava neku simboličku istinu, već oblik određenog načina mišljenja koji prethodi racionalnom filozofskom mišljenju.
Prema nekim mišljenjima mitski svijet nije ništa drugo do svijet privida, ali privida koji se da objasniti kada se otkrije nužna i prvobitna samoobmana iz koje taj privid potiče.
Za mit se ističe i da je on: nikada do kraja doveden govor ili zabrana pojedinca da sebe otkriva ili pak idealizovana forma socialnih uslova koje zadovoljava one koje te mitove nose.
Usuštini mit se može podvesti pod alternativu istinito ili pogrešno. Premda je mit imaginaran ili idejan, ne može se svesti na iluziju, laž i zabludu, može čak istovremeno biti lažan, iluzoran, pogrešan i istinit.Tako je religiozan mit o spasenju istinit, ali i iluzoran po obećanju besmrtnosti.
Zahvaljujući etnološkim istraživanjima mit je postao značajan pojam ne samo kao teorija kulture nego i msociologije.Poznati istraživači mita ističu da se on proučava kao živ i da on nije simboličan nego neposredan izraz svoje sadržine i da on nije objašnjenje koje zadovoljava naučno interesovanje nego vaskrsnuće istinske stvarnosti koja se priča da se zadovolji religijska potreba, moralna želja, društveno potčinjavanje, čak i praktični zahtjevi.

U primitivnoj kulturi mit vrši još nekoliko funkcija:

• izražava, pojačava i ozakonjuje vjerovanje;
• čuva i nameće moral;
• garantuje djelotvornost rituala i sadrži praktična iskustva;

Zbog toga mit je bitan sastojak ljudske civilizacije i on nije nikakva uzaludna priča, već vrijedna aktivna sila, i nije intelektualno objašnjenje ili umjetnička uobraženost, već pragmatična povelja primitivne vjere i moralne mudrosti.
S obzirom da postoji više oblika i tipova mita i da postoje različita tumačenja pojma mita, sasvim je razumljivo da postoji i određena klasifikacija mita.