HENRIE MATISSE (1869-1954)

          Francuski slikar i vajar; poceo kao fovista. Vremenom postao profinjeniji, koncentrisan na melodicnu arabesku i otmen kolorit, a zavrsio u cistoj dekorativnosti. Najvise je radio zenske figure (odaliske) i mrtvu prirodu ali i predjele kompozicije i nacrte za baletske dekore i kostime. Inspirisao se orijentalnim motivima, cilimima i minijaturama. Snazno je uticao na cjlokupno moderno slikarstvo ciji je jedan od glavnih predstavnika. Cesto se vracao na skulpturu, koju je u pocetku radio pod uticajem Rodena.

          Anri Matis je bio vodeci fovista u periodu od 1905-1907. Od tada je on, iako skolovan u akademskoj umjetnosti, njegovao neakademsku umjetnost bojenih povrsina i linearnih arabeski. Za njega je, poslije fovistickog iskustva, slikarstvo bilo ritmicko rasporedivanje boje i linije na povrsini slike i kao takva umjetnost ravnoteze, cistote i mira. Osim slika, Matis je stvarao i grafiku, keramiku, scenografiju i svim tim umjetnostima iskazao je linearne i dekorativne osobine svog slikarstva.

PABLO PICASSO (1881-1973)

          Bio je slikar, vajar, dekorater i keramicar. Porijeklom Spanac, od rane mladosti je zivio i radio u Parizu. Poceo je kao postimpresionista, zatim osnovao kubizam. Prosao je klasicnu fazu pa se ponovo vratio kubizmu i priblizio apstraktnoj umjetnosti. Neobicno ingeniozan, raznovrstan i plodan umjetnik s bezprimjernom slobodom, krece se od helenske tradicije do umjetnosti varvara svih naroda. U svom tzv. ”crnackom periodu” (1907) radio je u drvetu, a u vrijeme kubizma (1912-1914) konstruisao kubisticke price prirode; od 1929-1934 ponovo se bavio skulpturom a zatim slikarstvom.

          U njegovom opusu koji ima veliki uticaj na svjetsku umjetnost XX vijeka, posebno mjesto zauzima kompozicija ”Gospodice iz Avinjona”,”Gernika” …

          Pablo Pikaso poceo je svoje umjetnicko stvaranje slikarstvom poznatim kao ”plava epoha”. Slike iz te faze imaju maniristicke deformacije i sivo-plavi hladni tonalitet, kojim je slikar izrazavao bijedu i glad siromasnih beskucnika. Poslije tzv. ”ruzicaste faze”, kojom nastavlja ekspresionizam prethodnog slikarstva samo u nesto vedrijim ruzicastim tonovima, Pikaso upoznaje iberku i crnacku kulturu i pod tim uticajem 1907 slika ”Gospodice iz Avinjona”. Ova slika novim odnosom figura i prostora predstavlja direktan uvod u kubizam. Odsjecne linije presjecaju povrsine tijela i prostora na manje geometrijske jedinice, tzv. Fasete, koje se medusobno potiskuju. Time se ostvaruje gust i tesan odnos izmedu figura i prostora i postize utisak volumena. Na ovoj slici Pikaso je napusti jednu tacku posmatranja u korist vise istovremenih, sto narocito dolazi do izrazaja u desnom aktu.

          Pikasov kolaz ”Violina” iz 1913. istice plavu, zutu i crvenu boju. Upotrebom pijeska i boje, Pikaso je postigao razlicite-zrnastu i glatku-fakture i neravne povrsine koje djelu daju reljefni kvalitet. Kompozicija pokazuje neobicnu napetost, postignutu ne samo stepenastim preklapanjem i razmjestajem vertikalnih planova i instrumenata, vec i razlicitom velicinom otvora za zvuk, koji se nalazi na planovima iste plave boje. Prostor je jasno odvojen od predmeta ravnim i velikim povrsinama, od kojih neke podsjecaju na dezen i fakturu drveta tapeta.

VASILIJ VASILJEVIC KANDINSKI (1866-)

          Slikar ruskog porijekla; uglavnom je zivio u Njemackoj i Francuskoj; u SSSR se vratio 1914.; 1921. dosao u Njemacku i bio predavac na Bauhauzu. Bavio se organizacijom muzeja i umjetnickih institucija. Jedan je od osnivaca grupe ”Plavi jahac” (1911). U najranijem razvoju prosao je kroz uticaj impresionizma i fovizma. Njegovo apstraktno djelo iz prvog perioda obiljezeno je lirskim raspolozenjima koja probijaju dinamicni akcenti. U daljem razvoju koristio geometrijske elemente koji uspostavljaju dinamican odnos cudesne tacnosti. Njegova glavna teorijska djela su: ”O duhovnom u umjetnosti”, ”Pogled u proslost”, ”Tacka, linija, osovina”.

          Shvatajuci umjetnicko djelo kao izraz unutrasnjeg duhovnog sadrzaja, uz to inspirisan istrazivanjima u muzici i poeziji, Kandinski je dosao do uvjerenja da oblik boja i linija sadrze elemente jezika koji mogu slicno zvuku i rijeci da izraze i izazovu unutrasnje vibracije duse. Tragao je za cistom umjetnoscu u kojoj ”objektivan” elemenat, tj. predmet nece smetati ispoljavanju i izazivanju unutrasnjih vibracija.

          U svom teorijskom djelu ”O pitanju forme”, Kandinski kaze:”Ako je na nekoj slici jedna linija oslobodena funkcije da oznaci neki objekat, i ako ona sama funkcionise kao objekat,t ada njena unutrasnja zvucnost nije oslabljena bilo kojom sporednom funkcijom i ona postize maksimum svoje snage. ”Na ovom pociva njegova teorija i praksa bespredmetne umjetnosti.

          Iako je zapoceo slikarstvo postimpresionizma i fovizma, Kandinski je nacinio jos smjeliji korak od fovista u smislu pune samostalnosti boje i linije i dosao do bespredmetnog slikarstva-bespredmetna umjetnost. Slika je primjer bespredmetnog ekspresionizma u kojoj ima napetosti i dinamike ali postignute cistim likovnim elementima. Ako nesto u slici i podsjeca na pejzaz, onda je to pejzaz same slike ili pejzaz koji pripada kosmickom poretku stvari.

MARC CHAGALL (1887- )

          Chagall je jedan od najoriginalnijih modernih evropskih slikara. Rodjen je u Vitebsku, Rusija a zivio je u Parizu. Vandredan kolorist i poetican sanjar, pretezno je radio fantasticne kompozicije iz zivota Jevreja i ruskih seljaka. Dramaticne,socijalne i religiozne elemente spaja u sintezu vanzemaljske vizije u koju su ukljucena iskustva kubizma i nadrealizma.

          Sjecanje na djetinstvo provedeno u Vitebsku u Rusiji inspirisalo je Sagala za slike koje po svojoj fantasticnosti lice na san. On je 1911. u Parizu, u koji je dosao godinu dana ranije, naslikao sliku "Ja i selo". Uticaj kubizma vidi se u prozirnim geometrijskim planovima na koje je razlozio oblike.sve ostalo su providno nabacana sjecanja:seoski pejzaz Rusije,kakav je vidio u djetinjstvu,iznenadujuce velika glava zivotinje u kojoj seljanka muze kravu,nasuprot njoj je isto tako velika glava slikara,dok je prostor izmedu njih ispunjen predmetima i figurama koje prkose svim zakonima gravitacije,a disproporcije prevazilaze cak i srednjovjekovnu umjetnost.

FOVIZAM

          Potice od francuske rijeci fauve sto znaci divlja zvijer. U Parizu su slikari 1905. organizovali izlozbu slika koja oznacava pocetak slikarstva XX vijeka. Medu slikama se nalazila i jedna skulptura radena u duhu italijanske rane renesanse. Vidjevsi je jedan kriticar je rekao da je to kao Donatelo medu divljim zvjerima (les fauves). Tako je pravac i dobio ime,s to je zaista i bio po eksploziji boja i po anarhicnom ponasanju slikara…

[ povratak ]

KUBIZAM

          Ime je dobio po tome sto ljudsku figuru i predmete u prirodi svodi na osnovne geometrijske oblike, prvenstveno na kocku (kub), na cilindar i loptu. Njegov teoreticar je pjesnik Apoliner, a glavni predstavnici su Pikaso i Brak. Reakciju na osjecajnost i spontanost fovista i ekspresionista izrazom koji, tako reci, leti od oblika do oblika, s jednog na drugi kraj rata kao i prethodna dva…

[ povratak ]

BESPREDMETNA UMJETNOST

          Proces o slici kao samostalnoj stvarnosti koja ima svoje zakone izgradnje, nezavisne od spoljasnje stvarnosti, koji su prvi zapoceli imresionisti krajem XX vijeka i nastavili Van Gog, Gogen, fovisti i ekspresionisti, zavrsena je stvaranjem bespredmetne umjetnosti. Nju su izmedu 1910. i 1920. godine stvorili, nezavisno jedan od drugog, tri umjetnika - Vasilij Kandinski, Kazimir Maljevic i Pit Mondrijan….

[ povratak ]