I svjetski rat

I svjetski rat trajao je od 1914 - 1918. godine. Obuhvatio je sve kontinente izuzimajuci Ameriku i Australiju, ukljucujuci 28 drzava u ratni sukob 36 drzava. Pod oruzjem je bilo preko 700 miliona ljudi. Ukupni gubici su oko 10 miliona ljudi, od cega 500 000 civila. Gubici u lokalnim ratovima izmedju dva svjetska rata iznose oko 3.200.000 ljudi.

- u Sarajevu je 28. juna 1914. godine Gavrilo Princip,  pripadnik organizacije "Mlada Bosna", ubio prestolonasljednika Monarhije nadvojvodu Franca Ferdinanda. Mada zvanicna Srbija nije imala nista s organizovanjem ovog ubistva, a zbog velike iscrpljenosti u balkanskim ratovima nije mogla biti spremna za rat, pa ni zeljeti da ulazi u nove ratne sukobe, Becki dvor i njegova vlada optuzili su srpsku vladu za organizovanje atentata. I to je bio glavni povod za izbijanje I svjetskog rata.

 

Becki dvor i njegova vlada optuzili su srpsku vladu za organizovanje atentata. Zbog toga su Srbiji u vidu ultimatuma postavljeni ponizavajuci uslovi u vezi sa istragom i utvrdjivanjem krivca za ubistvo Ferdinanda. Naime, zahtijevano je

da istragu vrse organi Beckog dvora. Kao suverena drzava, Srbija, razumljivo, na to nije mogla pristati. Mjesec dana kasnije 28. jula 1914. godine Austrougarska je Srbiji objavila rat koji je postepeno ulaskom drugih zemalja prerastao u sukob svjetskih razmjera.

I svjetski rat je po srazmjerama bio najveci, u istoriji ratovanja , a po posljedicama koje je ostavio za sobom najtezi. U njemu je ucestvovalo 36 drzava sa oko milijardu i po ljudi, od kojih je oko 70 miliona bilo pod oruzjem. Osim velikog broja ljudskih zrtava, I svjetski rat je nanio i ogromne materijalne stete, donio bolesti, nestasice, siromastvo i strahovita razaranja.

Sa geografske karte nestala su sva 4 carstava u Evropi: Austrougarska, Njemacka, Rusija i Turska.

Srpska vojska je spremno docekala napad agresora i zahvaljujuci visokom moralu boraca i umjesnosti svojih vojskovodja (Radomir Putnik, Stepa Stepanovic, Zivojin Misic i Petar Bojovic) vec sredinom avgusta 1914. godine u cuvenoj Cerskoj bici, poslije tri dana borbe, porazila Austrougarsku vojsku i prisilila je da se povuce sa teritorije Srbije.

Crnogorska vojska je pod komandom generala Janka Vukotica januara 1916. godine kod Mojkovca pruzila veoma snazan otpor austrougarskoj vojsci, ciji je cilj bio presijecanje odstupnice srpskoj vojsci preko Kosmeta i Albanije, a zatim njeno potpuno unistenje. Medjutim, vec pocetkom 1916. godine, pod snaznim udarima neprijatelja Crna Gora je bila okupirana. Kralj Nikola je napusti o zemlju, a vojska je bila razbijena i vecinom zarobljena.

Znacajan cinilac u procesu borbe za ujedinjenje je Krfska deklaracije. Da bi u novim uslovima, kada se vec osjecala prevaga Antante nad Centralnim silama, pitanje ujedinjenja uzela je u svoje ruke i obezbijedila podrsku medjunarodne javnosti, srpska vlada, s Pasicem na celu, dala je inicijativu za 

odrzavanje zajednicke konferencije s predstavnicima Jugoslovenskog odbora. Poslije izvjesnih poteskoca, njihovi predstavnici su 20. jula 1917. godine na Krfu potpisali deklaraciju, nazvanu Krfska deklaracija, koja je odrzavala kompromis izmedju stavova srpske vlade i Jugoslovenskog odbora.

Mada je Narodno vijece krajem novembra 1918. godine dalo uputstva svojoj delegaciji koje uslove treba da postavi srpskoj vladi u Beogradu u vezi sa realizacijom ujedinjenja usljed vec pomenutih okolnosti, kao i cinjenice da Narodno vijece SHS sile Antante nisu priznale kao pravni subjekt, delegacija Drzave SHS nije se pridrzavala Uputstva, vec je priznala monaarhijski oblik vladavine i dinastiju Karadjordjevica. Time su prejudicirane odluke buduce ustavotvorne skupstine, koja je trebalo da odluci o obliku vladavine. Koristeci sve te okolnosti, regent Aleksandar je 01. 12. 1918. godine proglasio ujedinjenje Kraljevine Srbije sa zemljama Slovenaca i Hrvata u jedinstvenu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.

Sam cin ujedinjenja i stvaranja zajednicke drzave SHS jedan je od znacajnih dogadjaja u istoriji jugoslovenskog naroda.