|
tok ustanka |
O ustanku...
Zvezdani
istorijski trenutak Topole pada u vreme prvog srpskog ustanka. Topola je
već tada formirana kao čvrsta socijalna zajednica, a
preseljavanjem Karađorđa Petrovića u nju uspešno će
obaviti svoju izuzetnu istorijsku ulogu, ne samo kao središte ustaničke
misli i poduhvata već, zahvaljujući osvedočenoj
sposobnosti svih svojih muških stanovnika doraslih oružju, kao svetao
primer revolucionarnog podsticanja i mobilizacije narodnih masa s kraja
na kraj Srbije.
Stara Topola se nalazila u dolini reke Kamenice, gde su danas zaseoci
sela Tople i Mitrović, Bor i Despotovica, odnosno Vaganac. Na samoj
periferiji Topole, tada uz sam atar sela Žabara ukrštali su se putevi
za četiri pravca: Beogradski, Kragujevački, Rudnički i Šabački
drum. Uz samu raskrsnicu ovih puteva, kako je sačuvano u predanju,
izniklo je i razgranalo se veliko stablo topole, drveta kojeg inače
ima u ovom kraju pa je putnicima kiridžijama bilo veoma zgodno da se tu
zaustave, načine predah, odmore zapregu ili konače. Stablo i
hlad ove topole postali su odredište sa kojeg su se razilazili idući
svojim poslom i pravcima, a istovremeno i mesto sačekivanja i
sastajanja pri povratku. Ova odredišna tačka nazvana je po drvetu
Topola. Potom je mikrotoponim Topola prerastao u ojkonim, proširivši
se na celo naselje. A naselje se pre toga zvalo Kamenica. Kao graničnu
godinu zamene imena naselja Kamenice u Topolu možemo uzeti 1718, kada
je u austrijskom popisu naselje uneto kao Topola, a u mapu koja je urađena
uz popis ucrtano sa imenom Kamenica. Prostor oko raskrsnice uz koju je
prpošno treperila topola, bio je kamenit, sa niskim rastinjem i žbunovima,
iza koga je nastajalo brdo Oplenac, stenoviti krš prošaran krivim drvećem,
čije su krive oblike, prema predanju, meštani koristili kao gotove
delove za kola, a naročito kao oplen (otuda i naziv Oplenac). Prvi
koji se na ovom nepodesnom prostoru topolskog brda nastanio bio je
glavom Đorđe Petrović, nazvan Karađorđe. Kao i
svaki došljak u novu sredinu, mogao je da uzme samo ono što je
preostalo, to jest najgori deo. Karađorđe je tu sebi sagradio
kuću od brvana (brvnara), vrlo prostranu i u nju umestio više puškarnica,
očito spreman i na najgore, čemu je, kao bivši hajduk i
frajkorac i mogao da se nada s turske strane. Kao i na svim seoskim kućama
toga vremena koje su po pravilu imale i naspramna vrata - ako se na
glavna vrata nemože izaći usled nevolje ili potere, onda su
postojala na drugom kraju kuće sporedna, najčešće tajna
vrata, na koja se moglo uteći. I kada kasnije sazidao utvrđeni
grad, opasan bademima i kulama, Karađorđe je imao tajni prolaz
iz svog konaka koji je mogao izaći u šumarke brda Oplenac. Uz
brvnaru je načinio i više pomoćnih zgrada (ambare, koševe,
kačare i podrume). Tu je zasnovao domaćinstvo, ali ne i
ekonomiju. Najplodnija zemlja uz Kamenicu i najbliže obradive površine
su pripadale strosedeocima Topole, pa je Karađorđe u Krćevcu
iskrčio sebi imanje uglavnom uz Krćevački potok, i za
svoje potrebe ogradio veliki deo žirorodnih šuma. Tu je zasnovao veoma
dobar imetak, koji mu je i davao podlogu za trgovinu i pribavio ugled
prilježnog i valjanog domaćina - imao je oko tri hiljade ovaca,
tri stotine svinja, sedamdeset govedi i šesnaest konja. Kada se Karađorđe
doselio u Topolu, ona je imala oko dvadeset pet kuća. Topolci su ga
prihvatili, a Karađorđe je u njima našao ne samo izvrsne
susede već i najbliže saradnike u prioremi i izvođenju
epohalnog prevrata kakav je bio prvi srpski ustanak. Nedeljivi od Karađorđa,
Topolci su predstavljali elitni sastav onog inicijalnog jezgra "vojščice
srpske" koje je zažeglo i razbuktalo vatru prvog srpskog ustanka,
paljenjem prvih hanova po selima, pa preko uspešnih borbi u prvoj i
drugoj godini vojevanja, do veličanstvenog otpora regularnim
carskim vojskama koje su sa tri strane vojštile na ustaničku
Srbiju. Osobito je prednjačio buljukbaša Petar Jokić,
komandant Karađorđeve lične garde, ustanik koji je učestvovao,
ističući se ličnim junaštvom u šezdeset pet bojeva, u
kojima je zaradio do šesnaest rana. Bilo je to vreme prelomno i
sudbonosno, pa je i tražilo za svoje dalekosežne ciljeve i ljude naročitog
kova. Kako je to znalački istakao istoričar Radovan Samardžić:
"Srpski ustanak postao je jedinstvena pojava: gotovo svi učesnici
u njemu međusobno su se znali, i unapred se
moglo
predpostaviti šta će svaki pojedinac, u odlučnom trenutku
hteti i moći da učini. Time je potencijal ustaničke
vojske koja nije mogla biti i mnogobrojna, u strategiskom pogledu možda
i višestruko umnožen ...", dodajući: "Događaji su
dobijali takav izgled kao da su svi u njih upleteni i svi su zanjih
krivi i odgovorni. Uporedo s tim, na svim stranama su nicali novi junaci,
pa je naglo rasla snaga narodne mase kao ustaničke vojske. buna je
obelodanila sve što je bilo vredno u srpskom seljačkom puku i
odredila ljudima nove razmere." život i učinci Karađorđevih
Topolaca to nedvosmisleno pokazuju
<<nazad |
|
