ORGANI

Praživotinje su jednoćelijske ili kolonijalne životinje koje možemo vidjeti samo pomoću mikroskopa. Njihova ćelija je po građi slična pojedinačnim ćelijama višećelijskih životinja, ali funkcionalno odgovara tijelu višećelijske životinje, jer obavlja sve životne funkcije.
Njihova ćelija je građena od ćelijske opne i protoplazme koja se sastoji od citoplazme i jednog ili više jedara. Rijetko na površini nema ćelijske membrane nego se kod ameba nalazi samo gušći sloj citoplazme. Membrana daje oblik praživotinji i zove se pelikula. Pelikula može biti zaštićena ljušturom od organskih ili mineralnih materija.
Citoplazma je najčešće diferencirana na spoljašnji gušći i homogeniji sloj- ektoplazmu i unutrašnji rjeđi, zrnasti sloj- endoplazmu. U citoplazmi se uz organele koje imaju ćelije višećelijskih organizama nalaze i hranjiva i kontraktilna vakuola, kontraktilni miofibrili, bazalna zrna bičeva i trepalja.
Praživotine žive u slatkoj i slanoj vodi, ali i u vlažnom zemljištu. Mnoge vrste žive na ili u tijelu drugih organizama. One koje žive na tijelu označene su kao epizoične, a one koje u tijelu domaćina su endozoične. Ako praživotinja ne pričinjava nikakvu štetu domaćinu ona je komensal. One koje izazivaju štetu domaćinu su paraziti, a ako i praživotinja i domaćin imaju korist od zajedničkog života, simbionti su.
Vrlo malo praživotinja poput euglene je autotrofno i može da sintetiše organske materije od neorganskih. Većina ih je heterotrofna i hrane se gotovim organskim materijama. Ako hranu apsorbuju površinom tijela saprobne su, a ako uzimaju čvrstu hranu endocitozom, holozojske su. Hrana se vari u hranjivoj vakuoli.
Kiseonik primaju difuzijom preko površine tijela, a na isti način odstranjuju i ugljen-dioksid nastao u ćelijskom metabolizmu.
Slatkovodne praživotinje imaju kontraktilnu vakuolu kojom izbacuju višak vode i regulišu osmotski pritisak, a preko nje izbacuju i štetne predmete metabolizma
Većina protozoa posjeduje organele za kretanje. To mogu biti lažne nožice (pseudopodije) kod amebe, bičevi (flagele) kod bičara ili treplje (cilije) kod trepljara. Mnoge vrste praživotinja nemaju organele za kretanje što je naročito izraženo kod sporozoa.
Protozoe reaguju na svjetlost i hemijske draži i kreću se u pravcu te draži ili se udaljavaju od nje.
Razmnožavanje životinja može biti bespolno i polno.
bespolno: 1.binarna dioba 2. multipla dioba 3. plazmotomija 4. pupljanje	polno: 1. singamija(kopulacija) 2. konjugacija 3. autogamija
1. Binarna dioba je najčešći oblik razmnožavanja, pri čemu se jedinka dijeli na dvije približno jednake kćerke ćelije. Može biti uzdužna(Euglena) ili poprečna(Paramecium)
2. Kod multiple (višestruke) diobe prvo se jedro višestruko dijeli, a zatim citoplazma na onoliko dijelova koliko ima jedara (malarični plazmodijum)
3. Plazmotomijom se dijele višejedarne praživotinje. Prvo se podijeli citoplazma na onoliko jedinki koliko ima jedara, a zatim se dijeli jedro da bi se postigla višejedarnost
4. Pupljanjem se bespolno razmnožavaju praživotinje tako što stvaraju unutrašnje ili spoljašnje pupoljke koji se mogu odvojiti od roditeljskog organizma ili ostati s njim i graditi koloniju
Polno razmnožavanje je praćeno mejozom i redukcijom broja hromozoma. Spajanjem gameta ili spajanjem jedara haploidan broj hromozoma ponovo postaje diploidan.
1. U Singamiji dolazi do spajanja dvije jedinke tj. dva gameta. Ako su gameti istog oblika i veličine označeni su kao izogameti, a proces je izogamija. Ako razlikujemo sitniji gamet sa bičevima (muški ili mikrogamet) i krupniji gamet bez bičeva (ženski ili makrogamet), proces je označen kao anizogamija, jer su ovi gameti anizogameti.
2. Konjugacija je karakteristična za paramecijum. Dva paramecijuma se priljube jedan uz drugog i između njih se formira citoplazmatični mostić. Makronukleusi iščezavaju, a mikronukleusi se dijele dva puta(mejoza) i u svakoj jedinki se formiraju po 4 haploidna jedra. Po tri jedra iščezavaju, a preostalo jedro jedro se dijeli na dva. Jedno jedro je muško(migratorno), a drugo žensko(stacionarno). Migratorna jedra se razmjenjuju preko protoplazmatičnog mostića i spajaju sa stacionarnim. Ponovo se formira makro i mikronukleus i jedinke se razdvajaju.
3. Autogamija se takođe sreće kod trepljara. Sve promjene opisane u konjugaciji dešavaju se i u autogamiji, ali samo u jednoj jedinki. Na taj način se postiže rekombinacija gena.
Amebe imaju najjednostavniju građu i spadaju u Rhizopodae. Nemaju stalan oblik tijela nego se on mijenja stvaranjem pseudopodija(ameboidno kretanje). Pseudopodija postaje tako što na jednom mjestu popusti površinski sloj protoplazme i citoplazma se izlije u tom pravcu, ali se odmah i formira površinski gušći sloj. Pseudopodije služe i za ishranu, jer se pri njihovom nastajanju unose hranjive čestice i formira hranjiva vakuola. Osim u vodi, ameba mogu da žive i u vlažnom zemljištu a ima i parazitskih oblika (dizenterična ameba). Srodnici amebe u moru su foraminifere koje oko tijela imaju krečnu ljušturu i radiolarije koje luče ljušturu od silicijuma.
Tipičan predstavnik bičara (Flagelata) je euglena, stanovnik slatkih voda. Kreće se tankim, dugim bičem na prednjoj strani tijela koji polazi iz udubljenja u citoplazmi. Bič prodire u citoplazmu i prièčvršćen je za bazalno zrno. Na prednjem kraju se nalazi i očna mrlja, koja reaguje na svjetlost. Ima stalan oblik tijela zahvaljujuæi pelikuli na površini tijela. Euglena viridis ima hloroplaste i autotrofna je, ali može da se hrani i heterotrofno. Mnogi njeni srodnici su heterotrofni, a često i paraziti kao tripanozome koje izazivaju bolest spavanja, koju prenose muve CE-CE. Neki bičari žive u kolonijama, naprimjer Volvox, kod koga je izvršena podjela rada među ćelijama. Jedne jedinke služe za kretanje, druge za ishranu, treže za razmnožavanje. Hekel koristi ove kolonije za objašnjenje postanka višećelijskih organizama.

U Sporozoe se ubrajaju praživotinje koje u toku svog životnog ciklusa prolaze kroz stadij spore koja služi za rasprostiranje vrste. Sve Sporozoae su paraziti, a najpoznatiji predstavnik je malarični plazmodijum, uzročnik malarije. Živi u eritrocitima čovjeka i njima se hrani. Kad naraste dijeli se multiplom diobom na 16-20 jedinki, eritrocit puca, a plazmodiji napadaju nove eritrocite. Otrovne materije koje pri tom dospjevaju u krvnu plazmu izazivaju kod bolesnika visoku temperaturu i groznicu. Razmnožavanje je intenzivno i dovodi do malokrvnosti koja se može završiti smrću. Da bi se završio životni ciklus plazmodijuma potrebno je da dospije u crijevo komarca malaričara(Anopheles) koji se hrani krvlju čovjeka. Komarac, hraneći se krvlju bolesnika usisa polno zrele muške i ženske jedinke(gametocite). One u crijevu komarca stvaraju mikro i makrogamete koji se spajaju i nastaje zigot. Zigot prodire u zid crijeva, učauri se i podijeli u veliki broj malih plazmodija, čaura puca i oni krvlju dospiju u pljuvačne žlijezde, a pri ubodu i u krv zdravog čovjeka. U krvi čovjeka je bespolno, a u crijevu komarca malaričara polno razmnožavanje. Znači da se javlja smjena generacija i smjena domaćina što je karakteristika mnogih parazita.
Najsloženije građene praživotinje su trepljari (Ciliata) koje su višejedarne i za koje Hadži smatra da su preci višećelijskih životinja. Tipičan predstavnik je Paramecium (papučica). Tijelo mu je obraslo trepljama koje omogućavaju kretanje. Na jednom dijelu su treplje duže i opkoljavaju udubljenje koje vodi u unutrašnjost citoplazme i označeno je kao citostom ("ćelijska usta"). Na citostom se nastavlja kanal citopharynx ("ćelijsko ždrijelo") na čijem se kraju formira hranjiva vakuola. Ona se otkida od citopharynx-a, prelazi određeni put kroz citoplazmu pri čemu se hrana vari. Nesvarena hrana se na zadnjem dijelu tijela izbacuje van preko citopiga. Hranjiva vakuola se stvara svake 1,5-2 minute. Kontraktilnu vakuolu imaju slatkovodni predstavnici. Služi za izbacivanje ekskretornih produkata, viška vode i za regulaciju osmotskog pritiska. Jedarni aparat se sastoji iz velikog i malog jedra (mikro i makronukleus). Mikronukleus je nosilac genetičkog materijala, a makronukleus upravlja razmjenom materija i kretanjem. Razmnožavaju se bespolno diobom i polno konjugacijom ili autogamijom. Srodnici paramecijuma su Stentor, Vorticela i Opalina.