Grcka umjetnost razvijala se tokom 6000 godina,izrodivsi nacjonalne genije, cistu,klasicnu skolu koja je ispirisala vajare, slikare i arhitekte sve do danasnjih dana , a mozda i za sva vremena.Na samom pocetku 7og vijeka p.n.e. covjek,zivotinje i priroda postali su osnovni objekti koji su korisceni prilikom ukrasavanja, i na koje se najcesce nailazi : pazljivo su bili razmatrani sa nevjerovatnim osjecajem za umjetnicko oblikovanje.Jelen,iskovan na zlatnoj ploci, koja ce posluziti za pravljenje pehara ,prikazan je sa oblinama , na jednostavnoj ravnoj povrsini sa toliko ritmicne vitalnosti , da mu na tome moze pozavideti i savremeni umjetnik.Grcki zanatlija je veoma rano naucio da koristi svoje culo vida u borbi i lovu. Ogoljena priroda koja ga je okruzivala ,pomesana sa magicnom svjetloscu Grcke-svjetloscu koja je toliko intenzivna i jasna, da formi i oblicima daje izuzetno ostru plasticnost -cija slika ostaje zauvjek pred ocima ,urezana duboko u pamcenje.U trenutku stvaranja , kada zanatlija urezuje ,oblikuje ili uglacava,svako naprezanje i grc na glavi konja koga pokazuje, svaki trzaj misica,rascvetalo cvijece ili blagi povjetarac, jednostavno izrazava, odmjereno i skladno ,snagu i moc ljudskog oka.Forma i ravnoteza bile su istaknute besprjekorno izrazenom linijom.Velicina objekta,sama po sebi nikad nije impresionirala grckog umjetnika.On je zapravo trazio perfekciju ,ali oduvjek prije u obliku , nego u velikim dimenzijama objekta. Ova neprikosnovena potraga za istinom,potragom za oblikom ili formom, ponekad cak i kod dijela koji je prikriven, vidljiva je na svim skulpturama velikog perioda grckog vajarstva.Istoricari koji se bave razvojem umjetnosti , povukli su ostru crtu koja razdvaja umjetnost Minojske i Mikenske kulture sa jedne strane , i umjetnost koja je uslijedila nakon njihove iznenadne propasti oko 1000p.n.e.Sa dolaskom Dorana , u periodu koji je trajao nesto vise od dvjesta godina,Grcka nazaduje,polako se pretvarajuci u poluvarvarsku zemlju .Tek u 7om vijeku p.n.e. ponovo su se vratile tekovine kulture,koja je potekla sa istoka na zapad.Grcka tada dozivljava vrhunski period umjetnosti, cime zapocinje period velikih dostignuca , kojima nikad nije bilo ravnih,tokom cijele istorije covjecanstva.Pocevsi od malih bronzanih predmeta i grncarijom iz Geometrijskog perioda (1000-800 p.n.e.), koji je tako nazvan zbog jedinstvene primjene geometrije pri prikazivanju ljudskog oblika,grcka umjetnost ulazi u Arhajsku fazu (800-600 godine p.n.e.),kada grcki moreplovci sa sobom donose umjetnicka djela iz Egipta i sa Istoka,koja su ukrasena stilom koji se u potpunosti razlikuje od stila , koji je bio karakteristican za geometrijiski nacin ulrasavanja.Iz ovog perioda su veoma poznati "Kuroi", statue mladih muskaraca i zena, kod kojih je veoma jasno doslo do izrazaja egipatskih uticaja koji je karakteristican : staticne poze , sa jednom nogom iskoracenom ispred druge,stereotipni osmjeh,ruke priljubljene uz bokove,sa sakama stisnutim u pesnice. Egipatske figure bile su izgradjene od najtvrdjeg kamena-pofira i granita , ali Grci nisu morali da se odazovu tom izazovu,jer je fini bijeli mermer sa ostrva mogao mnogo lakse da se oblikuje jednostavnim i laganim alatom.Postepeno , poze strogih linija , bivaju obogacene raznovrsnoscu kompozicije,kojoj je vajar tokom obrade dodao vise realizma pokazujuci figuru covjeka.Od tog perioda , koji je bio izuzetno vazan za umjetnost,poceli su da se razaznaju zaceci grckog monumentalnog vajarstva i arhitekture, u kojima prepoznajemo korjene umjetnosti Klasicnog doba.U samo svitanje 6og vijeka p.n.e. , napustanje arhaicne umjetnosti vec je bio u toku.Medjutim,veliki period grckog vajarstva pocinje sa Klasicnim dobom(500-400g.p.n.e.),kada grcki vajari zahtjevaju apsolutnu perfekciju u samom prikazivanju predmeta , kao i u njegovoj izradi.U 5om vijeku p.n.e.,veliki broj skulptora monumentalnih djela podlijeze gracioznoj i otmjenoj snazi Fidijinih djela , a nesto kasnije , prefinjenost i istancanost kojom je Praksitel pokazivao boginje i bogove.Skulptori su se svojski trudili da iz mermera ,koji su obradjivali,dobiju maksimum.Ponekad su izvodili prave torture nad materijalom,pokusavajuci da ostvare ideje koje su prakticno bile neizvodljive sa kamenom, i u tome su bili nevjerovatno uspjesni.Tri najveca umjetnika tog perioda svakako su Poliklet,Miron i Fidija.Poznati Polikletov "Dorifors" , predstavlja jednu od prvih statuakod koje je, umjesto uobicajnog prikaza sa tezinom tijela rasporedjenom na ob noge,ovog puta tezina prebacena na jednu nogu,dok druga "stoji slobodno" sa stopalom,lako uzdignutim sa zemlje.Kao rezultat ovog prikaza dobijena je zacudjujuce laka poza.Miron je prvi koji je odbacio kruto drzanje glave i ramena,i koji je prikazao potpunu fleksibilnost tijela u pokretu.Njegove statue atleticara,medju kojima je najpoznatija "Bacac diska", svakako su reprezentativni primjeri njegove umjetnosti.U petom vijeku p.n.e. vajarstvo dozivljava svoju kulminaciju sa Fidijinim djelima ,koji je , van svake sumlje,bio idejni vodja prilikom ukrasavanja Akropolja vajarskim djelima , i koji je,takodje zasluzan za stvaranje kolosalne statue boginje Atine (visoka preko 12 m.),koja dominira citavim kompleksom zdanja.Smatra se da skulpture koje krase Partenon , ukoliko nisu Fidijino djelo,svakako su izradjene pod njegovim nadzorom.U cetvrtom vijeku p.n.e. doslo je do promjena ideala kojih su vajari drzali.Umjesto da mu jedini cilj bude prikazivanje zdravog fizickog zivota i duhovni mir ,skulptor je sada pozelio da prikaze ljudske emocije i strasti.Najveci i najpoznatiji vajar ove skole bili su Skopas,Lisip i Praksitel.Skopas je,uglavnom bio poznat ,po strasti koju je uspjeo da prikaze u mermernom licu ,sa duboko usadjenim ocima i celom koje odaje agoniju.Njemu se pripisuje glava sa hrama u Tegeji(nalazi se u Atinskom muzeju), i , svetska remek djela kao sto je grupa Nioba i Nika iz Samotrake,koja i nisu bila njegova djela svakako su stvarana pod njegovim uticajem.Najpoznatija Praksitelova djela su Afrodita sa Knidosa ,u Vatikanu u Rimu ,i Hermes sa Dionisom koji se nalaze u muzeju Olimpije -djela kod kojih je manje izrazena strast koja prati sva Skopasova djela ,vec je data prednost sanjalackom izrazu lica koje odrzava njeznost.Lisip , za koga se kaze da je izradio veliki broj statua ,ukljucujuci mnoge sa likom Aleksandra Velikog ,uziva u isticanju fizicke snage ,sto se moze vidjeti kod djela sa imenom "Apoksiomenos",koje se takodje nalazi u Vatikanu.Vrhunac u prikazivanju ljudske patnje dostize se pojavom djela koja prikazuje grupu figura medju kojima se istice Laokoon("Laokoonova grupa"),sa svojim sinovima ,oko kojih se grcevito uvijaju smrtonosne zmije.U to vrijeme , grcka umjetnost polako ulazi u Helenisticko Doba (300-150g.p.n.e.),kada Aleksandar Veliki ujedinjuje sve Grke , i grcku civilizaciju prosiruje i van granica Grcke.Promjena politickih uslova, prouzrokovana formiranjem nezavisnih drzava pod rukovodstvom Aleksandrovih naslednika -generala,odgovorna je odredjeno nazadovanje u dostizanju umjetnickih ideala.No ipak genijalna i izuzetno lijepa djela koja poticu iz ovog perioda .Umjetnost postaje masivna i monumentalna ,dok i arhitektura tezi gigantskoj velicini i vlikim gradjevinskim radovima.Mauzolej kod Halikarnasa,jedno od sedam svjetskih cuda,sa ornamentima koji prikazuju borbu Grka sa Amazonkama,krunisan impresivnim i smirenim statuama Mausola i Artemisije,dok se voze svojim kocijama,pripada upravo tom dobu.Malo kraljevstvo Pergama , u Maloj Aziji moze se pohvaliti sjajnim hramom,sa velikim otvorenim oltarom , posvecen Zeusu,okruzen skulpturama kolosanih mera.Druga remek djela ljepote , dostojanstvo i uzdrzljivost i koja su svakako velika dostignuca doba,koje je obiljezio Fidija.Sa druge strane ,postoji jedan pravas u umjetnosti ,koji je slobodnije forme, i svoju inspiraciju trazi u svakodnevnom zivotu.Vajari proizvode na hiljade figura od terakote ,koje bogato ilustruju svakodnevni zivot Grka , i koje su sarmantno oslobodjene klasicno ustaljenih pravila.Iz ovog doba grcke umjetnosti,postoje veoma simpaticni eksponati,male drazesne statu koje,na primjer pokazuju dijete koje se bori da dohvati gusku,ili djecaka koji izvlaci trn iz svog stopala ,ili pak staricu,koju su godine savladale,ali joj iz svake bore zraci vitalnost.Veoma privlacna forma ove lakse grcke umjetnosti moze se vidjeti na Tanagra figurama,kojih je u grobnicama pronadjeno na hiljade.U helenistickom dobu,takodje,umjetnost izradjivanja kamena i kovanja novca dostize perfekciju.
Ne postoji skola grckog slikarstva, o kojoj bi se moglo raspravljati,izuzev crteza na grckim vazama i zidanog slikarstva u Pompeji,koje su ostvarili grcki umjetnici , za vrijeme Helenistickog perioda.Medjutim,ne nedostaju pisani dokumenti o slikarima,tako da su mnoga imena slikara dosla do nas.Znamo da su zidove oslikavali koristeci tehniku freskog slikarstva,i tempere za platna , a u najboljem periodu,enkausticki metod,slikanje sa suvim vostanim stapicima ,paleci boje na pazljivo pripremljenoj podlozi (slikanje paljenom obojenom glinom,pocakljivanjem).Kasnije odlazi do izrazaja tehnika mozaika ,koja je vulgarizovana pretjeranom upotrebom u ukrasavanju bogatih rimskih kuca,sto je degradiralo umjetnicku vrijednost mozaika, jer, kako je i Horacije primjetio "osvajanjem Grcke ,nije usvojena i kulturna umjetnost".Ovom poznatom recenicom takodje se podrazumjevalo i to,da su Rimljani uglavnom samo kopirali djela starije grcke civilizacije.Dekorativno slikarstvo Polignota i Mikona,svakako podrazumjeva , samo bojenje vec pripremljenog crteza ,bez modeliranja,sencenja ili perspektive.Prema zapisima ,na kraju 5og vijeka p.n.e. Agatargos je io jedan od prvif umjetnika koji je proucavao probleme perspektive.Kasnije dolazi Apolodor,pionir u prikazivanju svjetla i sjenki, i ostali dokazani majstori realizma Zeuksis,Parhasia i Apela..Iako,ne postoji nacin,da uporedimo makar i jedan primjer grckog slikarstva sa odgovarajucim srednjovjekovnim, ili savremenim dijelom na tom prostoru , za svaki slucaj,na raspolaganju nam stoje eksponati grancarije crnofigularnog stila,koji nam, u neku ruku,mogu pomoci da pri procjenjivanju grckih slikara, i njihovog progresa u cjelini.Ta grancarija ,proizvedena u velikim kolicinama izmedju 6og i 4og vijeka p.n.e.,uglavnom repezentuje najdrazesniju kombinaciju keramickog dizajna i naslikanih prizora,koja je ikad izmisljena.
Tradicionalnu grucku umjetnost,sa cijim sa cijim se djelima turista susrece na svakom koraku,dok krstari sirom Grcke,krasi jedinstven osjecaj za buju i oblik.Od odjece,preko dekoracija svojih kuca,pa do predmeta za svakodnevnu upotrebu,Grke odlikuje istancan i otmjen ukus.Umjetnici stvaraju svoja djela od najznacajnijih matrijala,bakra,mermera,drveta,vune,svile,srebra,gvozdja i gline.Primjere ove tradicionalne umjetnosti svakako ne predstavljaju eksponat izlozen po muzejima .Na svakom uglu ,na tlu Grcke ,umjetnici i vizije ,na tradicionalni nacin,nastavljaju da stvaraju svoja djela.Jambolije,prekrivaci,vuneni prekrivaci,niske bisera,nakit,zenske tasne,dekorativni predmeti,predmeti od keramike ,u neizrecivoj razlicitosti boja i dizajna,nude se svakom posjetiocu ove zemlje,ne samo kao suveniri sa putovanja, vec kao i predmeti koji imaju svoju upotrebnu vrijednost.Tekstil iz Mikena ,jambolije iz Makedonije i Tesalije ,heklani rucni radovi iz Lefkade i sa Rodosa,albaster sa Krita ,zlatni nakit iz Janine,keramicka grancarija iz Sifonsa i Skopelosa.Svaki dio zemlje zastupljen je odredjenom vrstom predmeta koji ga reprezentuje ,a koji su stvorili lokalne zanatlije-umjetnici, drzeci se pri tom strogo tradicionalnog nacina rada i odrzavajuci na taj nacin vekovnu tradiciju.Narodna umjetnost ,svakako na najcistiji nacin izrazava stanje grckog duha ,dok dovitljivi zanatlija oblikujuci zlato i srebro ,prave platnene ukrase ,ili pece oblikovanjem glinine predmete,unoseci u njih svoj duh koji nosi poruku sa generacije na generaciju.Autenticni primjer umjetnickih djela izradjenih od tekstila ,kao sto su ruksaci,kecelje,kape,prekrivaci i cilimi,veoma su trazeni.Grcki nakit veoma je poznat po majstorskoj rucnoj izradi .Majstori oblikuju srebro ,bakar i zlato sa puno ljubavi ,crpeci inspiracije iz arhajskog i vizantijskog perioda,iz grcke prirode , a takodje i sa motivima koji ukrasavaju narodne nosnje.Od najdavnijih prohujalih vjekova , pa sve do danasnjih dana zivi umjetnost oblikovanjem keramike.Na Kritu,Radosu,Sifnosu,Skopelosu i Lesbosu,samouki majstori ,koji su istovremeno i vrsni umjetnici stvaraju male predmete ukrasene ornamentima ,koji svakako nose pecat bogate narodne maste i neponovljive rucne izrade.U Marusiu,blizu Atine,nalaze se stalna prodajna izlozba predmeta od keramike ,iz svih krajeva Grcke,koju svako moze razgledati i tom prilikom kupiti poneki umjetnicki predmet.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
