Zemljotres je iznenadan i ponekad katastrofalan pokret dijela zemljine povrsine.

Rezultat zemljotresa je oslobadjanje energije koja zraciseizmicke talase,

a zemljotres nastaje kao posledica pomijeranjatektonskih ploca unutar zemljine

 gornje kore.Vecina zemljotresa su tektonske prirode(nastaju sudaranjem 

tektonskih ploca)ali postoje i oni nastali radom vulkana ili covjekovom djelatnoscu

(nuklearnim ili hemijskim eksplozijama).Snazniji zemljotresi mogu da prouzrokuju 

ozbiljna razaranja i velike ljudske zrtve kroz nastajanje pukotina u zemljinoj kori,

potresa tla,poplava,pozara ili oslobadjanja otrovnih materijala.U posebnim 

zemljotresima svaka od ovih havarija moze dominirati,ali istorijski gledano 

potresanja tla su dominantna i najrasprostranjenija.Postoje tri tipa seizmickih talasa

 koji nastaju istivremeno i mogu se opaziti na tlu.Prvi su takozvani S-talasi i dva tipa 

povrsinskih talasa:niski i visoki talasi.Mnogi veliki zemljotresi su praceni drugim 

manjim zemljotresima koji se mogu desiti prije ili poslije glavnog potresa.Vecina 

manjih zemljtresa se desi nakon glavnog-oko 90 posto.Jacina zemljotresa se dijeli

 preko velicine oblasti,ali u slucajevima velikih zemljotresa potres se moze osijetiti 

na citavoj planeti.Koristeci biljezenje pokreta zemljine kore moguce je odrediti tacku

 na kojoj se stvaraju seizmicki talasi.Ova tacka se zove fokus ili hipocentar.Lokacija

 na povrsini zemlje tacno iznad hipocentra zove se epicentar.Cijelokupna zona 

potresa moze da bude duga i do 1000km u slucajevima najvecih zemljotresa.

Zemljtresi koji nastaju ispod morske povrsine,koji imaju veliko vertikalno 

pomijeranje mogu da prouzrokuju cunamije.Zemljotresi se razvrstavaju prema 

nekoliko kriterijuma.Najvazniji kriterijum je jacina zemljotresa,a mijeri pomocu 

Merkalijeve skale u SAD-u,Sindo skale u Japanu ili Evropske seizmoloske skale

 u Evropskoj uniji.Ove skale pokazuju numericke vrijednosti(svaka razlicitu)jacine

 potresanja tla.Prilikom zemljotresa jacine 6 stepeni Merkalijeve skale:svako osijeti

 potres.Predmeti padaju sa polica,slike padaju sazidova,namjestaj se pomijera.

Drvece i grmlje se trese.Materijalna steta na starijim objektima.Problem ovih skala 

je subjektivno mjerenje,obicno bazirano na najvecoj steti u okolini.Prvi pokusaj 

definisanja skale sa jedinstvenim sistemom vrijednosti bila je magnitudna skala.

1930 kalifornijski seizmolog Carls Rihter je osmislio prostu numericku skalu da 

opise relativnu velicinu zemljotresa u juznoj Kaliforniji.Nazvana je po izumitelju 

Rihterova skala.Pomocu ove skale se mijeri maksimalna amplituda zabiljezena

 pomocu seizmometra na udaljenosti od 600km od zemljotresa.Seizmolozi danas

 praktikuju mijerenje pomocu seizmickog momenta,koje je zasnovano na konceptu

 momenta u fizici.Ovom metodom se mijeri jacina seizmickog izvora.90 posto 

svijtskih zemljotresa se dogodi u Vatrenom pojasu Pacifika. Kroz istoriju neki od

najvaznijih su:Veliki Kanto zemljotres te zemljotresi u San Francisku,Meksiko Sitiju

 i kineskoj provinciji Sanksi.Veliki Kanto zemljotres je razorio oblast Kanto na 

glavnom Japanskom ostrvu Honsu,u 11 I 58 prije podne 1. septembra 1923.godine.

Zemljotres je imao magnitudu izmedju 7,9 i 8,4 stepena Rihterove skale,sa 

epicentrom ispod zaliva Sagami.Potpuno je devastirao Tokio,luku Jokohoma i 

prefekture Siba,Kanagava i Sizuoka.Prema najpouzdanijim podacima stradalo je

 nakmanje 105 385 ljudi a preko 37 000 hiljada je nestalo.

     Zemljotres se dogodio za vrijeme rucka kada je mnogo ljudi koristilo vatru pri 

spremanju hrane zbog cega se broj nesreca i smrti dosta povecao.Vatra se brzo 

sirila zbog jakih vjetrova iz obliznjeg tajfuna na obalama Noto Peninsule u sjevernom 

Japanu.Najveci pojedinacni broj stradalih je bio u centru Tokia gdje je vatrenom 

stihijom bilozarobljeno preko 30 000 ljudi.Vatra koja je uzela najvise zivota ugasena je

 tek dva dana poslije 3 septembra.Preko 570 000 hiljada domova je bilo unisteno sto je 

prouzrokovalo blizu 2 miliona bezkucnika.Procjenjuje se da je steta uzrokovana ovima 

dogadjajima presla bilion americkih dolara.Panika i haos koji su nastali nakon 

zemljotresa doveli su do sirenja laznih glasina kako ce Tokio i citava oblast potonuti 

u okean.Ubrzo se znatno povecao broj pljacki i ubistava .Nakon zemljotrersa 

organizovan je plan rekonstrukcije Tokia sa modernim mrezama saobracajnica,pruga

 i javnih ustanova a parkovi su smjesteni po citavom Tokiu.    San Francisko zemljotres

 se dogodio u rano jutro 18. aprila 1906 godine.Bio je jacine 7.8 stepeni Rihterove skale.

Glavni udar se odigrao u 5:12h duz tektonskog rova San Andres,sa epicentrom veoma 

blizu samog grada.Udar se osjetio do Los Andjelesa na jugu i do centralne Nevade u 

unutrasnjosti.Ovaj dogadjaj se pamti kao jedan od najgorih u istoriji SAD-a.U pocetku 

je receno da je stradalo oko 480 ljudi da bi taj broj narastao preko 6000.Od 400 000 

hiljada ljudi koliko je tada imao San Francisko nesto manje od 300 000 hiljada je ostalo

 bez svojihdomova.Vecina ovih ljudi je presla zaliv i nastanila se uOuklandu.

Procjenjuje se da je ovaj zemljotres izazvao novcanu stetu od 400 miliona dolara.I ovaj

zemljotres je propratio velikipozar.Zabiljezeno je da su izgorjeli mnogi dijelovi grada i da

 su mnogi ljudi podmetali pozare kako bi dobili novcanu odstetu.Vojska SAD-a je 

napravila 5610 drvenih baraka u koje je bilo smjesteno oko 20 000 ljudi.Grupisani su u

 11 kampova i svaka osoba je bila duzna placati mjesecnu rentu od 2 dolara.

Proucavajuci posledice zemljotresa seizmolog Rid je 1910. formulisao 'teoriju elasticnog 

odskoka' izvora zemljotresa po kojoj se i danas istrazuju trusna podrucja.U cetvrtak,

19 septembra 1985 Meksiko Siti je bio pogodjen zemljotresom magnitude 8 stepeni 

Rihterove skale,koji je usmrtio 20 000 holjada ljudi i dodatnih 150 000 ostavio bez domova.

Unisteno je preko 100 000 kuca i vladinih objekata.Steta napravljena za tri minute inosila je

oko 4 biliona americkih dolara. 36 sati nakon prvog Meksiko Siti je pogodio i drugi zemljotres 

jacine 7.5 stepeni Rihterove skale.Dok su mnogi kritikovali nepripremljenost vlade da povede 

racuna o ovoj katastrofi,glavna atrakcija je bio spontani duh jedistva i darezljivosti pokazan 

od strane lokalnog stanovnistva.Improvizovane grupe spasilaca su iskopavale rusevine u 

potrazi za prezivjelima i na taj nacin rizikovale sopstveni zivot.Pomoc je stigla u vidu 296

posiljki iz 45 zemalja svijeta.Pristizali su spasioci i znacajnenovcane donacije.U cilju da se 

bolje pripremi za buduce zemljotrese ove vrste Meksicka vlada je stvorila sistem upozorenja 

koji salje poruke upozorenja Meksiko Sitiju preko elektronskih senzora koji se nalaze duz 

tektonskih rovova.Kada seizmicka aktivnost bude otkrivena oglasice se zvucna sirena dajuci 

stanovnicima upozorenje da dolazi zemljotres.

   Sanksi zemljotres je najsmrtonosniji zemljotres u istoriji.U jutro 23 januara 1556 

stradalo je oko 830 000 ljudi u kineskoj provinciji Sanksi.U krugu od 900km sve je bilo 

unisteno a u nekim pokrajinama vise od 60 posto stanovista je stradalo.Vecina

 populacije u ono vrijeme zivjela je u vjestackim pecinama od lesa od kojih su se mnoge

 srusile uslijed katastrofe.Moderne procjene bazirane na geoloskim podacima daju

 zemljotresu magnitudu od 8 stepeni Rihterove skale.Iako je ovo najsmrtonosnoji 

zemljotres ikada nije i najjaci,postoji nekolikozemljotresa sa vecom magnitudom

Nakon glavnog udara javljali su se manji udari nekoliko puta mjesecno u trajanju 

od pola godine.Milioni ljudi u to vrijeme su zivjeli u vjestackim lesnim pecinama visoko

na visokim liticama Lesnog platoa.Les je naziv za muljevito tlo koje je nanosio vjetar

tokom godina.Les je visoko erozivno tlo osjetljivo na sile vjetra i vode.Lesni plato i

 njegovo prasnjavo tlo prekrivaju vece povrsine centralnog dijela Kine.Cijenu stete

 koju je nanio zemljotres gotovo da je nemoguce izmjeriti sadasnjim vrijednostima.

Citav region unutrasnje Kine je bio unisten i stradalo je priblizno 60 posto stanovnistva 

regiona.Cijena stete bi bila ekvivalentna potpunom unistenju izazvanom nuklearnim 

oruzijem.Sanksi zemljotres iz 1556ipak nije najgora katastrofa u kineskoj istoriji.

Na primjer bilo je preko 10 miliona zrtava tokom 'Tri godine nacionalne katastrofe' 

od 1959 do 1961.

                                                                  HOME

                                                        HOME