Renesansa

Italija je zemlja u kojoj je renesansa našla svoj najviši izraz. Nosioci nove kulture bili su humanisti. Za italijanske humaniste, središte univerzuma nije bog, vec covjek. Preteca renesanse u Italiji je slikar Ðoto. Njegove freske u Kapela del Arena u Padovi znace smeo I skoro radikalan raskid sa vizantijskom tradicijom koja je u Italiji bila veoma jaka. Ðoto predmetima daje svijetlo-taman ton da bi postigao volumioznost. Pn je bio prvi slikar koji je podjednako vodio racuna o prostoru slike i prostoru posmatraca.

Arhitekturi renesanse uzor je bila anticka arhitektura. Kapela Sv. Petra u Montoriju djelo je arhitekte Bramantea. Gradevina je dobila naziv "Tempiento" ( mali hram ) ali je monumentalna po utisku.

Jedan od najuniverzalnijih umjetnika renesanse bio je Leonardo da Vinci. NJegovo djelo "Tajna vecera" ostalo je nedovršeno. Na takode nedovršenoj slici "Poklonjenje mudraca" naslikao je veliki broj figura oko središnje figure sa Bogorodicom. Te figure su obavijene sjenkama i polusjenkama, i to je njegov stil slikanja - sfumato. NJegova najcuvenija slika je Mona Liza, ili la Ðokonda.

ODLIKE RENESANSE

Prekid sa srednjim vijekom oznacila je renesansa. Ona je jedan od najkrupnijih pokreta u kulturi zapadne Evrope, koji je doveo do preokreta u nauci, filozofiji, knjizevnosti i likovnim umjetnostima. Italija je zemlja u kojoj je umjetnost renesanse nasla svoj najvisi izraz, jer je u njoj najprije doslo do razvoja gradova i gomilanja bogatstva u pojedinim gradanskim porodicama.

Uporedo sa materijalnom, razvijala se duhovna kultura koja se izrazila u sve vecem interesobvanju za anticku umjetnost. Nosioci te nove kulture bili su humanisti koji su kulturu usmjerenu prema covjeku suprotstavljali skolastickoj nauci i teologiji. Za italijanske humaniste srediste univerzuma vise nije bio bog, vec covjek, univerzalno obrazovani humanista, predstavnik novcane i intelektualne elite. Humanisti su sakupljali i proucavali anticke rukopise, ucili grcki i latinski jezik, istrazivali ostatke anticke arhitekture i skulpture. Razvijena samosvijest i samopouzdanje omogucili su im da slobodno biraju uzore, koje nalaze u antici i prirodi, donose zakljucke i da ih analiticki obradjuju. Stvoreno je racionalno i naucno shvatanje svijeta i ojacala je individualnost italijanskog i evropskog gradanina. Zasnovana na empirijskom dozivljaju svijeta i kritickom odnosu prema autoritetima, renesansa je oslobodila bujicu stvaralacke energije prvo u Italiji i Nizozemskoj, a zatim u Njemackoj i Francuskoj.

Svijet u kome je stvoren renesansni umjetnik bio je mnogo slozeniji od svijeta njegovih prethodnika. Umjetnik ne samo da je bio prijatelj humanista, filozofa i knjizevnika, vec je i sam bio univerzalno obrazovan i svestran stvaralac. Mnogi su bili istovremeno arhitekti, skulptori, slikari, naucnici i pjesnici. Upuceni na prirodu, proucavali su optiku I ustanovili zakonitosti linearne i vazdusne perspektive. Znacajan predmet proucavanja umjetnika bilo je i ljudsko tijelo, njegova anatomska struktura, zakoni pokreta i proporcije od kojih zavisi njegova ljepota.

ARHITEKTURA

Arhitekturi renesanse uzor je bila anticka arhitektura. Ona ozivljava anticke estetske principe: Simetrija, proporcija i harmonija. Oslobadja se goticke dekorativnosti i tezi da djelove koji su u gotickoj arhitekturi isli ka razjedinjavanju objedine prostorno jasne arhitektonske cjeline.

Kapela Svetog Petra u Montoriju, koja obiljezava mjesto raspeca sv. Petra u Rimu djelo je arhitekte Bramantea. Gradjevina je dobila nadimak Tempieto. Mali hram, po svojim dimenzijama ali monumentalan po utisku. Jednostavan po svojoj zamisli kruznog oblika sa kupolom ona je savrsena u svojoj simetriji a narocitio u harmonicnom odnosu svih djelova. Ritam horizontalnih i vertikalnih elemenata, postepeno smanjivanje arhitektonskih elemenata cini je uravnotezenom. Prestavnik je Donato Bramante.

SKULPTURA

Ona je takodje raskinula sa srednjovjkovnom tradicijom. Skultura se oslobadja arhitektonskog okvira. Umjetnici sada obradjuju zadnji dio isto kao i prednji. Poznati skulptori su o Donatelo i Mikalandjelo.

Donatelo je u svojim djelima izrazio skoro sve vidove renesansne umjetnosti. Prvi je poslije antike izlio muski akt u prirodnoj velicini. To je njegova statua David. Iako je skulptor na reljefima je radio trodimenzionalni prostor. Oziveo je u novom duhu naturalizam rimskog portreta tipa biste, portret Nikole Uzana.

SLIKARSTVO

Slikarstvo je takodje raskinulo sa srednjovjekovnom umjetnoscu. Preteca slikatstva u Italiji je firentinac Djoto. Znacajan umjetnicki centar italijanske renesanse, pored Firence i Rima , bila je Venecija. Izlozeni uticajima vizantijske umjetnosti kroz cio srednji vijek u gradu u kojem su Sunceva svijetlost i njeni odbljesci na vodi stalno prisutne pojave, zahvaljujuci poznavanju iusavrsavanju tehnike uljanih boja, venecijanski slikari posebno isticu bogastvo i intezitet boja i atmosferu pejsaza i prirode. Na njihovim slikama koja nije dodatak crtezu vec bitan elemenat u oblikovanju i stvaranju slikarskog jedinstva. Tehnika uljanih boja je u Veneciju stigla iz Flandrije, venecijanski slikari, narocito Ticijan i iskoristili su njene prednosti i usavrsavali slikanje ovom tehnikom. Postigli su u ovoj tehnici slobodniji rad cetkicom koji je postao opet najvisi kod Tizijana, sredstvo izrazavanja umjetnikove licnosti. Veliki slikari renesanse u Italiji pored Ticijana su jos Leonardo, Mikelandjelo i Rafaelo.