ISTORIJA

 

 

Iberijsko poluostrvo naseljeno je u paleolitu. Na ostrvu su pronađeni ostaci Neandertalaca stari oko 140.000 godina. U pećinama (Altamira, Kastiljo, Pindal) prastanovnici Španije su ostavili crteže koji spadaju među najstarije umetničke vrednosti na svetu (stari oko 25.000 godina).

Oko 3000. pne. naseljavaju se Iberi i Liguri, a verovatno i Baski. Oko 1.100. godine p.n.e. na Iberijsko poluostrvo dolaze Feničani, a oko 100 godina kasnije i Kelti koji se postepeno mešaju sa Iberima i tako nastaju Keliberi. Kroz nekoliko vekova mirno su se razvijali.

Oko 600. pne. dolaze Grci sa istoka i Kartaginjani sa juga. Smatra se da su Kartaginjani dali ime Španiji (Hi-shphanim - zemlja zečeva). Kada je Rimsko carstvo porazilo Kartaginu 201.godine p.n.e., Iberijsko poluostrvo dolazi pod rimsku vlast, koja će trajati narednih 600 godina. Rimljani su izgradili mnogo gradova, mrežu saobraćajnica, unapredili poljoprivredu i rudarstvo.

Oko 400. godine sa severa prodiru germanska plemena. Svevi zauzimaju Galiciju, Alani prodiru još južnije, a Vandali osvajaju dolinu Gvadalikvira, odnosno Andaluziju. Najznačajnije germansko pleme bili su Vizigoti (zapadni Goti), koji potiskuju ostale narode i zauzimaju celo poluostrvo, osnivaju vizigotsko kraljevstvo, uvode zakonodavstvo i hrišćanstvo, te vladaju ovim prostorom od V do VIII veka.

Godine 711. Mavri pobeđuju u bici kod Gvadalete i relativno brzo zauzimaju skoro celo poluostrvo, gde se zadržavaju sve do 1492. godine. Oni su ostavili najviše tragova na ovom prostoru Pirinejskog poluostrva. Uneli su mnogo novina u graditeljstvu, poljoprivredi, zanatstvu, trgovini, umetnosti i nauci, i ostavili izuzetno umetničko bogatstvo, posebno u južnoj Španiji. Hrišćani su se vekovima borili za oslobođenje od islama, taj rat se nazivao rekonkista (reconquista), a smatra se da je odlučujuća bitka bila 1212. godine kod Las Navas de Talosa, gde je udružena vojska Kastilje, Leona, Aragonije i Portugalije nanela težak poraz Arapima. Kroz rekonkistu zajedničke interese nalaze crkva i plemstvo, koje se kroz rat bogati. Na drugoj strani su kralj i građanstvo, te neslaganja između dva tabora i stalne dinastičke borbe između Kastilje i Aragona slabi unutrašnju snagu. Uz jačanje uticaja crkve dolazi i inkvizicija (1480.), a rekonkista jenjava, pa Arapi u granadskom emiratu privredno i politički jačaju i održavaju se sve do kraja XV veka.

Krajem XV veka prilike se menjaju. Sve više se uviđa značaj novih otkrića i osvajanja, posebno preko uspeha Portugala, te dolazi do ujedinjenja Aragona i Kastilje ženidbom Ferdinanda, kralja Aragonije, naslednicom kastiljskog prestola, Izabelom Katoličkom. Tako ujedinjeni 1492. godine konačno proteruju Arape i sa granadskog emirata. Iste godine Kristifor Kolumbo za račun Španije otkriva nove prostore, počinju velika geografska otkrića, a time i novo razdoblje u istoriji ove države i čitavog sveta. Za veoma kratko vreme Španija postaje vodeća kolonijalna sila sveta. Godine 1504. Španija pripaja Napuljsku kraljevinu, te jača njen pomorski uticaj u Sredozemlju. Na španski presto dolaze Habzburgovci - Karlo I od Španije (1516-1556), koji je španski kralj i nemački car. Međutim, ubrzo dolazi do slabljenja i raspadanja španske imperije, a već 1581. godine otcepljuju se nizozemske provincije. Iste godine Filip II od Španije dolazi na portugalski presto i počinje da priprema mornaricu i vojsku za invaziju Engleske. Odlučujuća bitka bila je 1588. godine, Španija je pretrpela težak poraz i time izgubila pomorski i politički primat. Dalje se nastavilo nazadovanje, te je u tridesetogodišnjem ratu uništena španska flota u pomorskoj bici sa Holanđanima 1639. godine. Španiju potresa i ustanak u Kataloniji, dok 1640. Portugalija stiče nezavisnost, a 1648. godine i Holandija. Godine 1659. Španija je izgubila rat sa Francuskom. Od 1701. do 1714. godine vodio se rat za špansko nasleđe i Španija gubi mnoge posede u Evropi, a uz to 1704. godine Englezi su zauzeli Gibraltar.

Početkom 19. veka Španiju je okupirao Napoleon, a od 1814. ona je ponovo kraljevina, kada na vlast dolazi dinastija Burbonaca.

Do kraja 19. veka Španija je izgubila skoro sve kolonije u karipskom i azijsko-pacifičkom regionu, uključujući Kubu, Portoriko, Filipine i Gvam, koje je preadala Sjedinjenim Državama nakon Špansko-američkog rata 1898. 1899. Španija je prodala Nemačkoj preostale posede na Pacifiku.

Godine 1923. vlast preuzima general Migel Primo de Rivera i kao diktator vlada do 1930. godine. Diktatura se okončala uspostavljanjem Druge španske republike. Republika je dala političku autonomiju Baskiji, Kataloniji i Galiciji, a ženama pravo glasa.

Vojnom pobunom generala Franka 1936. godine u Španiji započinje Španski građanski rat, koji se, uz pomoć Italije i Nemačke, završava 1939. godine pobedom fašističkih snaga. Do smrti 1975. Franko vlada diktatorski posle čega Španija ponovo postaje kraljevina, ali parlamentarna, a na presto je došao Huan Karlos I, mada vrhovnu vlast ima kongres. U državi je sprovedena federalizacija i demokratizacija, a sve veći značaj ima strani kapital, naročito američki i nemački. Međutim, i dalje su prisutni pokreti za osamostaljivanje pojedinih delova Španije, posebno u Baskij  i i Kataloniji. Vekovni uticaj feudalnog staleža i crkve prouzrokovao je zaostajanje, a tek u novije vreme, uz značajne reforme, ulaganje domaćeg i stranog kapitala dolazi do bržeg razvoja Španije što se naročito uviđa nakon njenog ulaska u Evropsku uniju.

Madrid je 2004. bio meta terorista i tada je poginulo 192 ljudi

 

Nazad