Ferhadija
Ferhadija (Ferhad-pašina džamija). Izgradio je 1579-80.
(987. hidžretske) godine Ferhad-paša Sokolović, posljedni bosanski
sandžak-beg i prvi begler-beg (1574-1588).
Ferhat-paša je u Budačkom boju, 22. septembra 1575. godine, potukao Herberta
VIII Auersperga Turjaškog, komandanta Hrvatske vojne krajine, koji je u boju
poginuo. Ferhadija je podignuta novcem (30.000 dukata) kojim je udovica
Herberta VIII otkupila sina, grofa Wolfa Engelharda von Auersperga,
zarobljenog u tom boju.
Na ušću Crkvene u Vrbas Ferhad-paša Sokolović je u vremenu od 1579. do 1587.
godine podigao ili obezbijedio podizanje gotovo svih objekata standardnih za
ono vrijeme: džamiju Ferhadiju i svoje turbe (grobnicu), mekteb (osnovnu
školu), šadrvan, hamam, vodovod, karavan-saraj, žitnice, mostove na Vrbasu i
Crkveni, mlin na Vrbasu sa tri kola, uvakufio oko dvjesto trgovačkih i
zanatskih radnji i kaldrmom povezao Gornji i Donji šeher. Na taj način
utemeljeno je buduće gradsko jezgro.
Graditelji i projektanti Ferhadije su nepoznati. Kao mogući graditelji
pominju se Hadži Nezir i Deli Spahija, potpisani na Ferhat-pašinoj
vakufnami, te Rade Neimar (Rade Borović). Prva dvojica, kao dunđer-majstori,
vjerovatno su nedorasli projektu ovako visokih zahtjeva, dok se za Rada
Neimara, poznatog iz srpskih narodnih pjesama, zna da je gradio crkvu
manastira Ljubostinja krajem 14. vijeka, dakle, znatno prije nego je
podignuta Ferhadija.
Visina glavnog objekta je 18, a minareta 41,5 metara sa 128 stepenika.
Restaurisana je 1961. i 1972. godine.
Počev od 1951. godine, na džamiji su vršeni brojni
restauratorsko-konzervatorski radovi. Teško je oštećena u zemljotresu 1969.
godine, kada joj je prepolovljen minaret.
Porušena je 7. maja 1993. godine.
.jpg)
