PSIHOANALIZA

Psihoanaliza je jedan od najuticajnijih psiholoških pravaca nastao krajem 19. veka u Austriji kao reakcija na sterilnost i ograničenost klasične introspektivne psihologije. Termin psihoanaliza odnosi se na metod istraživanja psihičkih procesa koji su na drugi način nedostupni. Fundamentalne teorije u sklopu psihoanalize su: učenje o otporu i potiskivanju, o nesvesnom, o značaju seksualnog i agresivnog nagona i o važnosti ranog razvoja ličnosti. Učenje o potiskivanju i o nesvesnom je toliko važno za psihoanalizu da se često naziva „naukom o nesvesnom”. Termin psihoanaliza, pored fundamentalne, označava i primenjenu psihoanalizu (npr. psihoanaliza umetnosti, religije, književnosti itd.).

Psihoanalizu je osnovao Sigmund Freud na samom pocetku XX veka. On je prepoznao i pokazao ulogu nesvesnog u covekovom duševnom životu - da postoje želje, osecanja i misli kojih u datom trenutku, ili trajno, nismo svesni, kao i da naizgled besmisleni simptomi (straha, prisila, telesnih smetnji bez organskog oboljenja, i dr.) - mogu imati svoje nesvesno psihološko znacenje i najcešce su rezultat nesvesno sukobljenih želja koje teže ispunjenju, vezujuci i crpeci na taj nacin veliku kolicinu psihicke energije.
Sigmund Freud
Psihoanaliza danas predstavlja metod pristupa covekovoj psihi, kako njenom razumevanju, tako i njenom lecenju, te istovremeno podrazumeva i pogled na svet, i teorijsski model mentalnog funkcionisanja i vid terapije mentalnih poremecaja.

Kao teorijski model za razumevanje psihickih fenomena, bilo da oni pripadaju u najširem smislu reci normalnom psihickom životu ili psihopatologiji, psihoanaliza je postala sastavni deo kulture. Ona je našla svoje mesto u psihijatriji, psihologiji i društvenim naukama. Kao i u umetnosti, kojoj daje, ali i od koje cesto dobija inspiraciju.

Kao vid terapije, psihoanaliza se obraca ljudima kod kojih ponavljajuci nesvesni, a samim tim i njima nepoznati i van svesne kontrole psihicki procesi, uticu na širok spektar ljudskog funkcionisanja - na donošenje odluka, na izbor i raskid partnerskih odnosa, na kvalitet roditeljstva, na teškoce u ostvarivanju svojih potencijala, na nivo samopoštovanja - i ponekad dovode do formiranja simptoma kao što su bezrazložna strepnja, prisile, strahovi, i dr. Terapijski cilj psihoanalize nije ogranicen na ublažavanje simptoma. Problemi i konflikti se rasvetljavaju iz raznih perspektiva, kako odnosa prema analiticaru, tako i odnosa prema znacajnim figurama iz života, bilo sadašnjeg ili prošlog. Upoznavanje i istraživanje unutarnjeg sveta coveka ojacava licnu sposobnost samoposmatranja, razumevanja sebe i drugoga, obogacujuci licno iskustvo.

Velike frojdovske hipoteze
Psihoanaliza polazi od postulata po kojem sve što se odvija u snovima, nosi u sebi dimenziju koja ne izbija na površinu.To je podsvijest, rezultat niza dogadaja koji su se desili u ranom djetinjstvu, a možda cak i ranije, u neposrednoj sprezi sa razvojem seksualnosti u širokom smislu, prvo kroz oralnu i analnu fazu razvoja.Ti slucajevi su cenzurisani.Oko trece godine dijete otkriva razliku medu polovima.Ono, dakle, proživljava u tim prvim godinama kljucne dogadaje, koji se možda nikad nisu realno desili, ali koji doticu njegovu svijest: predstava koitusa (lat.coire, ici zajedno;sparivanje mužijaka i ženke, kod životinjskih vrsta i kod covjeka) i kastracija (odstranjenje ili uništenje reproduktivnog organa, kod bilo kog pola). Za malog djecka, u pitanju je pretnja odsjecanjem polnog organa kao kaznom za njegovu masturbaciju, koja je za njega normalno pražnjenje edipovske požude. Za malu djevojcicu, saznanje o "onome što joj nedostaje" vodi je ka želji za penisom, odnosno od seksualnosti ka želji da ima dijete od svog oca, što je zapravo uvod u normalan razvoj heteroseksualnosti.Po Žaku Lakanu, kastracija je zamišljeni dogadaj koji povlaci za sobom potcinjavanje subjekta simbolu, odnosno govoru.Putem govora preplicu se denominacije srodstva i zabrana.Za malog djecaka, društvene zabrane, cak i neformulisane, su u korjrnu potiskivanja predstava vezanih za seksualnost u podsvijesti, koja ce biti ispunjena znacajnim energetskim nabojem.Ono što je bilo potisnuto teži uvijek da se vrati u obliku simptoma (grc. sumptoma, koincidencija; subjektivni fenomen koji otkriva funkcionalni poremecaj ili povredu), lapsusa (lat. lapsus, klizanje; omaške ucinjene pri govoru ili pri pisanju, koje podrazumjevaju brzu ispravku: Frojd smatra da lapsusi nastaju usled javljanja nesvjesnih želja), snova, itd.To je skup sukoba koje cine ljudsku licnost.Frojd je osmislio dva opisa psihickog aparata ("topika"): prvi, dijeli "ja" na podsvijest, predsvijest i svijest; drugi na Id, Ego i Superego.Edipov kompleks predstavlja fundamentalno otkrice, ljubomora koju dijete osjeca prema roditelju istog pola i nepriznata želja da ga eliminiše, a zatim zauzme njegovo mjesto.Taj sukob je u osnovi neuroza kada Edip ne pronalazi povoljan ishod, a nastaje kada se subjekt okrece ka drugim objektima.

Analiticka seansa i osnovna pravila analize
Neuroze, ali takode i neke druge psihicke napetosti koje su u osnovi lošeg zdravstvenog stanja odraslog subjekta, mogu da ga navedu da konsultuje strucnjaka za psihoanalizu i osobu koja je i sama bila podvrgnuta psihoanalizi i koja je samim tim u principu sposobna da sluša pacijenta sa psihickim problemima.Tokom analiticke seanse, asocijacije pacijenta izmedu iskazanih i proživljenih, a zaboravljenih elemenata, omogucavaju mu da vrati unazad tok procesa potiskivanja i da se izvuku na svjetlost dana nesvjesni dogadaji.Prvo i osnovno pravilo psihoanalize je slobodna asocijacija: pacijent je zamoljen da se opusti i da kaže sve što mu prolazi kroz glavu, cak i ono što bude smatrao nepotrebnim, nepodesnim ili cak glupim.Od njega se samo zahtjeva da ne zamaruje ili sputava nijednu misao, bila ona sramna ili mucna.Rekonstrukcija price pacijenta, pomocu potisnutog sjecanja stvara uslove za nestanak simptoma.

Pa ipak, takav postupak se susrece sa dva problema: otporom i transferom ( Transfer je uticaj neke intelektualne ili fizicke aktivnosti na neku drugu koja joj slijedi, bilo da je mijenja u pozitivnom * pozitivni transfer* ili negativnom * negativni transfer* smislu). Pacijent ubrzo nakon pocetka seanse nije u stanju da pusti misao da slobodno tece: pruža otpor njihovom prizivanju.Uporedo sa tim dolazi do prenosa nježnih ili neprijateljskih osjecanja vezanih za samu analizu (ali ne obavezno i za analiticara).Otpor postaje tada izraz transfera: analiza tada zaista pocinje sa uvodenjem u igru, u život pacijenta, ponavljanje, nekad vec proživljenih situacija koje prevazilaze kako pacijenta, tako i psihoanaliticara.Da bi se kontrolisalo to ponavljanje, potrebno je da se slijede druga dva pravila: 1. Smatra se da treba uzeti u obzir sve što proistice iz same analize, jer sve cini dio simptoma na kojem pacijent mora da radi da bi ga se oslobodio tako što ce postati svjestan njega; 2. Analiticar ima težak zadatak da dopusti ili ne dopusti transfer, odnosno analizu, pošto neke osobe nisu spremne da se tome podvrgnu.Odgovornost analiticara je u tome da mora da zna prepoznati u kojim situacijama on smatra da može da podrži transfer, što je ostavljeno njegovom prethodnom iskustvu i njegovoj intuiciji vezanoj za njegove licne procese nesvjesnog (kontra transfer).

NAZAD