Šta je JavaScript?
JavaScript je objektno zasnovan skriptni jezik. Uključujemo ga u web stranicu da bi je učinili dinamičnijom. HTML (osnovni kod web stranica) se koristi samo za oblikovanje i uređivanje elemenata stranice (tekst, forme, linkove i tabele), ali nema šanse da diktiramo kako će se ti elementi ponašati. Mogućnost uključenja JavaScript skripte daje nam mnogo veću kontrolu kako se web stranica ponaša. Kombinovan sa HTML-om i CSS-om JavaScript čini DHTML (Dinamic HTML).
Objektno je zasnovan jer programer ne definiše samo tip podataka, nego i vrstu operacija (funkcija) koje se mogu primjeniti na strukture podataka. Na ovaj način, struktura podataka postaje objekat koji uključuje i podatke i funkcije. Pored toga, programeri mogu da kreiraju odnose između jednog i drugog objekta. Na primjer, objekti mogu da pridobiju karakteristike od drugih objekata.
Skriptni je jezik jer se sastoji od serije komandi koje se očitavaju u interpreteru (program prevodioc), a da se predhodno ne kompajlira sadržaj (compiler- program prevodioc). Odnosno ne prevodi se u mašinski jezik (binarni kod- 1 i 0) iz koga nikada nećemo saznati originalni jezik, nego se komande direktno "čitaju" iz koda (source code ili bytecode). Zbog ove karakteristike JavaScript se izvršava na strani korisnika (client side), tj. na računaru na kojem je pokrenut sadržaj sa JavaScript-om. Sam po sebi, HTML dozvoljava posjetocu da pošalje podatke ka serveru na obradu. Nažalost ako ti podaci nisu validni cijeli proces se mora ponoviti sve dok se ne unesu validni podaci. Ovo je jedan od osnovnih razloga nastanka JavaScript-a koji provjerava vjerodostojnost podataka na klijentovom pregledniku (browser-u) i tako olakšava posao na web-u.
Rani skript jezici su se često nazivali batch jezici. Ovo su neki skrip jezici : ASP, JSP, PHP, Perl, Tcl, Python itd.
JavaScript je najpopularniji skriptni jezik na Internetu kojeg podržavaju svi poznatiji preglednici (Internet Explorer, Mozilla Firefox, Netscape, Opera). Evo nekoliko stvari koje je svaki prosječan surfer na internetu vidio: padajući meni, neobični pokazivač miša, iskakajući prozor, sat ... Međutim postoje ozbiljnije primjene JavaScript-a kao što su:
- Detekcija preglednika -Određuje se tip preglednika koji se koristi pri pregledu vaše web stranice. Zavisno od preglednika, može se prikazati drugačija stranica posebno dizajnirana za taj preglednik.
- Kontrola prozora -mogu se kontrolisati dimenzije, meniji, dugmadi, vrijeme prikaza itd.
- Web kolačići (cookies) -pohranjeni podataci na korisnikovom računaru, koji se automatski preuzimaju sljedeci put kada korisnik posjeti vašu web stranicu
- Provjera sadržaja -dobar primjer za ovo je provjeravanje da li je korisnik upisao znak @ u polje za upis email adrese.
U animaciji ispod prikazani su neki zabavni JavaScript trikovi:
Istorija razvoja JavaScript-a
Najpoznatiji preglednici tokom 90-ih godina bili su Netscape Navigator i Internet Explorer. Tek 1996. godine, pet godina nakon kreiranja World Wide Web-a, kompanija Netscape stvara prvi script jezik koji bi omogucavao interaktivnost i dinamičnost web stranica. Taj jezik se prvobitno zvao Mocha, kasnije je preimenovan u LiveScript, i konačno u JavaScript. Naziv je prouzrokovao konfuziju jer su ga ljudi poistovjećivali sa Java programskim jezikom. Međutim to je bio samo marketinski trik Netscape-a. Microsoft reaguje u kratkom roku objavljivanjem VBScript jezika. Pored toga, objavljuje i JScript koji je isti kao dio JavaScript-a (da bi izbjegli naplaćivanje licence nisu ga nazvali isto) i koji je bio integrisan u tada novi Internet Explorer 3.0. Godine 1997. Netscape šalje JavaScript ECMA (European Computer Manufacturers Association) organizaciji za standardizaciju. ECMA standardizovani JavaScript naziva ECMAScript.
JavaScript verzije:
| Verzija | Datum objave | Netscape Navigator | Mozilla Firefox | Internet Explorer | Google Chrome | Opera | Safari |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1.0 | mart 1996. | 2.0 | 3.0 | ||||
| 1.1 | avgust 1996. | 3.0 | |||||
| 1.2 | juni 1997. | 4.0 - 4.05 | |||||
| 1.3 | oktobar 1998. | 4.06 | 4.0 | ||||
| 1.4 | Netscape Server | ||||||
| 1.5 | novembar 2000. | 6.0 | 1.0 | 5.5(JScript 5.5), |
1.0 | 6.0, 7.0, 8.0, 9.0, 10.0 |
3.0, 3.1, 3.2, 4.0 |
| 1.6 | novembar 2005. | 1.5 | |||||
| 1.7 | oktobar 2006. | 2.0 | |||||
| 1.8 | juni 2008. | 3.0 | |||||
| 1.8.1 | 3.5 | ||||||
| 1.8.2 | 3.6 | ||||||
| 1.9 | 4 |
Brandon Eich je kompjutrski programer i kreator JavaScript-a. Rođen 1996. godine u Pittsburgh-u -Pennsylvania. Počeo je svoju karijeru u MicroUnity Systems Engineering. Tu je ukupno proveo tri godine kodirajući microkernel (fundamentalni dio operativnog sistema) i DSP (digital signal processor ) i razvijajući GCC (GNU Compiler Collection) projekat. Druga kompanija u kojoj radi je Silicon Graphics, gdje programira operativne sistemeu i aplikacije. Eich zatim odlazi raditi u Netscape 1995. godine, gdje je kreirao JavaScript za Netscape Navigator web preglednik. Kada je AOL kupio Netscape Brandon odlazi raditi u Mozilla Fundation 2003. godine. Tu ostaje sve do danas.
