UVOD

• Nekoliko riječi o Photoshopu

• Rječnik

• Mapirana slika

home page

ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) - Asimetrična digitalna pretplatnička linija. To je nova tehnologija za brzi prenos podataka preko standardnih telefonskih linija. Zove se "asimetrična" jer je brzina prenosa podataka prema korisniku (download) mnogo veća nego brzina kojom se podaci prenose od korisnika prema mreži (upload). Teoretski, ADSL može ponuditi download brzinom 9 Mbps, a upload 640 Kbps.

Animated GIF - Datoteka sa grafičkim sadržajem, sastavljena od dvije ili više slika koje se brzo smjenjuju i daju efekt kretanja. Sa Interneta se može preuzeti mnogo ovakvih besplatnih edukativnih, reklamnih ili šaljivih animacija.

ASCII (American Standard Code for Information Interchange) -  Američki standardni kod za razmjenu informacija. Njime su definisani kodovi velikih i malih slova engleskog alfabeta, brojevi i specijalni karakteri, korištenjem samo 7 bitova. To je osnova za kodovanje jednostavnih tekstualnih sadržaja. Da bi se omogućilo kodovanje i više karaktera, kao što su npr. matematički simboli i posebni znaci, često se dodaje i osmi bit pa se tabela sa 128 proširuje na ukupno 256 karaktera. Postoje različiti standardi tih 256 karaktera, a jedan od najčešće korištenih na Internetu je ISO Latin 1 (ISO 8859-1).

Backbone - Centralni segment ili kičma jedne mreže koji povezuje manje ogranke. Kičmom možemo nazvati i glavni dio mreže jednog preduzeća ali i glavni dio daleko veće mreže koja pokriva veliko prostranstvo. Ipak, pod ovim terminom najčešće se podrazumijeva glavna komunikaciona okosnica na koju se priključuju dobavljači Internet usluga i veoma velike mreže. Slično kao kod saobraćaja motornih vozila, važno je da je na ovom glavnom putu moguća velika brzina protoka podataka. Ne postoji backbone cijelog Interneta.

Bandwidth - U komunikacijama se ovaj termin odnosi na razliku između najviše i najniže frekvencije koja se može prenositi jednim prenosnim putem i izražava se u Hz, KHz ili MHz. U mrežnom smislu to je transmisioni kapacitet komunikacionog kanala i njime se izražava količina podataka, mjereno u bitovima, koja se može prenijeti u jedinici vremena. Jednostavna je analogija sa vodovodnim cijevima, gdje veća cijev može propustiti više vode za isto vrijeme nego manja. Za kvalitetan prenos video sadržaja potrebno je i do 10.000.000 bps, zavisno od kompresije. Više o ovom terminu na adresama:

http://www.2wire.com/support/

http://bandwidthplace.com/speedtest/

Binary - Brojni sistem u kojem su moguće samo dvije vrijednosti. One se najčešće označavaju jedinicom (1) i nulom (0). U računarima se koristi binarno kodovanje, pri čemu procesor obrađuje istovremeno 8, 16 ili 32 binarne cifre.  Znaci, koje unosite sa tastature i vidite ih na ekranu, kodovani su kombinacijom 8 binarnih cifara. Kodna kombinacija slova A je 01000001.

Bit - najmanja jedinica mjere za računarske podatke. Bit može da bude postavljen na vrijednost 1 ili 0, a razne kombinacije tako postavljenih bitova predstavljaju različite vrste informacija.

Bitmap - Grafički prikaz, načinjen od malih tačaka - piksela. Datoteke sa bitmapiranim sadržajem prepoznajemo po nekoj od sljedećih ekstenzija:  BMP, GIF, JPEG, PSD, PCX, TIFF. . . Bitmapirane slike se nazivaju i rasterskim slikama. Druga vrsta grafike je vektorska grafika, kada slika nastaje kombinacijom pravih i krivih linija, pravilnih i nepravilnih zatvorenih površina. Na Internetu se koriste obje vrste grafike.

Bookmark - Obilježavanje, postavljanje oznake koja olakšava brži povratak na neku stranu Interneta. To je kao kad čitate knjigu, pa na neki način obilježite poglavlje ili stranu. U programu Microsoft Internet Explorer, umjesto ovog termina "bookmark", obilježivač se naziva omiljenom stavkom (engl. "favourites"). Broj strana na koje biste se rado vratili i koje često posjećujete, brzo raste. Zato ih je dobro grupisati u posebne foldere, npr. za sport, za muziku, za posao. . . Više o obilježavanju adresa na adresi:

http://navigators.com/bookmarks.html

Browser - Aplikacioni program koji otvara i prikazuje (čita) strane na Internetu. Postoje dva veoma popularna ovakva web čitača. Jedan je djelo firme Netscape, a drugi je napravio Microsoft. Čitač prihvata HTML ili XML kodove sa web strane, izvršava ugrađene skripte i programe i prikazuje tekst, muziku, video i linkove na druge strane.   Kreatori web strana  znaju da trebaju provjeravati kako njihov rad izgleda na različitim čitačima. Nekada strana, prikazana jednim čitačem, izgleda znatno drugačije od iste te strane, otvorene drugim čitačem.

Byte - bajt - Niz od osam (8) binarnih cifara. To je osnovna jedinica računarske memorije. Bajt se označava velikim latiničnim slovom B. Jednim bajtom se obično predstavlja jedan karakter kao što je broj, slovo ili znak. To je mala jedinica, pa se u praksi upotrebljavaju i kilobajt (1 KB = 1.024 bajtova), megabajt (1MB = 1.048.576 bajtova) i gigabajt (1 GB = 1.073.741.824 bajtova). Primjer: Jedan bajt kojim je prikazano veliko latinično slovo B

01000010 = B

Chat - razgovor (ili prepiska) uživo sa drugim korisnicima mreže iz svih krajeva svijeta. Za štafetno ćaskanje na Internetu (internet Relay Chat, IRC) koristićete npr. program mIRC ili Microsoft Chat. America Online i CompuServe pružaju sličnu uslugu.

Computer (računar) - mašina koja automatski prihvata i obrađuje podatke pod kontrolom memorisanog programa (jedna od mnogih definicija). U engleskom jeziku compute znači računati.

Cookie - mala tekstualna datoteka koja je na vaš računar stigla sa neke Web lokacije koju ste posjetili, a koja tu lokaciju treba da podsjeti na vas kada je budete ponovo posjetili.

Download - Kopiranje datoteke sa nekog udaljenog računara na lokalni računar. Taj postupak se primjenjuje npr. kada sa mreže preuzimate besplatne programe. Suprotna akcija se naziva upload. Tada se sa lokalnog računara datoteka prenosi na udaljeni server. Više o ovom terminu na adresi:

http://download.com.com/2001-20-0.html

E-mail - elektronska pošta, proces slanja, primanja i memorisanja poruka u digitalnom obliku preko telekomunikacionih uređaja. Ovim servisom se izvodi pismena komunikacija ljudi sa različitim tipovima računara i sa različitim operativnim sistemima. E-mail omogućava komunikaciju jedne osobe sa drugom, ili jedne osobe sa više drugih primalaca poruka. I pošiljalac i primalac imaju svoju e-mail adresu. Ona počinje korisničkim imenom. Zatim slijedi znak @ (kod, pri, majmunsko A, ludo A, engl. "at") i na kraju ime domena. Primjer e-mail adrese: zoranm@hotmail.com.

FAQ - uobičajena skraćenica za izraz Frequently Asked Questions (Često Postavljana Pitanja). To je dio sadržaja neke web strane, gdje se nalazi skup pitanja i odgovora na ta pitanja koja posjetioci često postavljaju. Više o FAQ-u na adresi:

http://developer.irt.org/faq.htm

Firewall - Posebno napravljena softverska i (ili) hardverska prepreka koja se postavlja između lokalne mreže (npr. LAN u jednom preduzeću) i Interneta. Njena namjena je da zaštiti manju mrežu od upada hakera i drugih neautorizovanih "korisnika". Provjereni podaci prolaze kroz ovaj "vatreni zid" u lokalnu mrežu, a sve ostale "zid" ne propušta.

Flame - Plamen. Ljutito, žestoko, pa i uvredljivo pismo u elektronskoj pošti, npr. kao komentar na neki objavljeni članak. Ako se počnu razmjenjivati elektronska pisma takvog sadržaja između dvije ili više osoba, nastaje plameni rat (flame war). Više o ovom terminu na adresi:

http://info.astrian.net/jargon/terms/f/flame.html

Frames - Okviri su tehnika kojom se koriste kreatori web strana kada žele sadržaj ekrana podijeliti na više manjih prozora.  Svaki taj manji prozor se naziva okvir i ponaša se kao posebna strana. Prednost ovakvog dizajniranja je u tome što se jedan okvir može pregledati (scroll), dok za to vrijeme sadržaj drugih okvira miruje. Nedostatak je što neki web čitači ne podržavaju okvire. Više o okvirima na adresi:

http://www.pagetutor.com/pagetutor/frames/ 

Freeware - Softver na kojem postoje autorska prava ali je dozvoljeno njegovo besplatno korištenje i kopiranje. Više o besplatnim ponudama na adresi:

http://www.freewarefiles.com/

Hacker - U početku, ovaj termin se odnosio na dobrog poznavaoca računara, dizajnera, programera ili inženjera, koji je pravio izvanredne programe, više uživajući u praksi nego u teoriji. Danas se tim terminom označava osoba koja neovlašteno upada u tuđi sistem radi preuzimanja, izmjene ili uništenja podataka u njemu.     

HDTV - High Definition TV; zajednički naziv za više standarda upotrebe slike obogaćenog kvaliteta. [nazad]

Home page - Prva, glavna ili ulazna strana web sajta, ona koja se otvori kada u pretraživaču izaberete adresu.  Na toj strani se obično nalazi i sadržaj cijelog sajta i linkovi na druge strane.

HTML (HyperText Markup Language) - Sistem kodovanja, skup kodova koji se koristi za pravljenje i definisanje izgleda i funkcija web strana. U ovom jeziku koriste se tagovi. To su oznake, postavljene u zagradama uz tekst, namijenjene za kontrolu pozicioniranja i pravljenje lista, linkova, strukture, tabela, okvira... Njih  prihvata web čitač (browser) i interpretirajući ih, na ekranu prikazuje stranu. HTML datoteke imaju ekstenziju .html ili .htm.  

HTTP (HyperText Transfer Protocol) - Protokol za prenos hiperteksta. To je osnovni protokol, kojim se prenosi komanda serveru i kaže mu se koju stranu da pošalje klijentu.  Adresiranje te strane počinje sa  "http://", a zatim slijedi ime domena ili IP adresa. Više o http na adresi:

http://www.jmarshall.com/easy/http/

Hyperlink - tekst ili grafika na web strani koji, kad se aktiviraju (obično pritiskom na desni taster miša), izazivaju skok na drugu stranu ili na drugi dio iste strane. Hiperlinkovi se obično pojavljuju kao podvučeni tekst drugačije boje.

Internet - najveća svjetska mreža međusobno povezanih mreža koje koriste TCP/IP set protokola. Internet osigurava mogućnost rada na udaljenom računaru, prijenos datoteka, elektronsku poštu i druge servise. [nazad]

Intranet - Privatna, zatvorena, poslovna mreža računara sa istim (TCP/IP) komunikacionim protokolom. Uobičajeno je da je, uz odgovarajuće sigurnosne mehanizme, povezana sa "vanjskim svijetom" -  Internetom. Više o Intranetu na adresama:

http://www.intranetjournal.com/faqs/whatis/index.html

http://www.intranets.com/

IP (Internet Protocol) - Internet protokol je skup pravila kojima se uređuje prenos podataka i paketa na Internetu.    

ISDN (Integrated Services Digital Network) - Potpuno digitalna tehnologija povezivanja na Internet, kojom se preko postojećih telefonskih linija omogućava prenos podataka, govora i video signala brzinom do 128 Kbps.

Java - Programski jezik, sličan S++ jeziku, koji je razvila firma  "Sun Microsystems". Svi računari na Internetu, nezavisno od operativnog sistema,  mogu izvršavati programe napisane u ovom programskom jeziku. Mali Java programi, apleti, obogaćuju web strane animacijama, kalkulacijama,  različitim efektima i mogućnostima interaktivnog rada.  Više o programskom jeziku Java na adresama:

http://java.sun.com/docs/books/tutorial/

http://www.javacoffeebreak.com/tutorials/gettingstarted/index.html

Linux - Besplatan, Unix-kompatibilan, 32-bitni operativni sistem, namijenjen za rad na personalnim računarima, koji je 1991. godine razvio Linus Torvalds na helsinškom univerzitetu u Finskoj. Više o ovom programu na adresama:

http://www.linux.ie/

http://linux.com/

Modem - Skraćenica od  MOdulator/DEModulator. Uređaj koji omogućava komunikaciju između dva udaljena računara preko standardne telefonske linije. Odlazni signal iz računara u modemu se pretvara iz digitalnog oblika u analogni, a dolazni iz analognog u digitalni.  Modem može biti u računaru (interni) ili izdvojen kao posebna jedinica pored računara (eksterni).

Multimedia - Sposobnost računara da primjenom dva ili više različitih medija realizuje prezentacije ili analize. Primjer su edukativni sadržaji ili enciklopedije na Internetu. Tu se kombinuju tekst, zvuk, animacije, pa i inserti iz filmova. Više o ovom terminu na adresi:

http://www.prenhall.com/divisions/ESM/app/hooper/

PAL -  skraćenica za Phase Alteration Line, što je ključna osobina sistema za prijenos televizijske slike koji se široko koristi u zemljama Evrope. Taj sistem ima 625 linija i 25 slika u sekundi.[nazad]

Pixel - (Picture element) Najmanji element slike na ekranu računara. Uobičajeno je da ekrani danas imaju od 640 (horizontalno) x 480 (vertikalno) pa do 1600 x 1200 piksela. Jedan piksel može biti predstavljen sa 2, 4, 8, 16 ili 24 bitova, pa od toga zavisi i koliko boja može biti prikazano (crno-bijelo, 16 boja, 256 boja, 65356 boja ili preko 16 miliona boja).

Port - Konektor (priključak), na zadnjoj strani računara,  u koji se može uključiti periferni uređaj, štampač, monitor, modem, tastatura, miš, itd. Drugo značenje ove riječi odnosi se na identifikacioni broj koji ukazuje na određeni Internet servis, npr. HTTP obično koristi port 80, e-mail port 25 itd. Više o portovima na adresi:

http://www.walthowe.com/navnet/faq/ports.html

Portal - Web sajt koji nudi posjetiocu mnogo informacija različitog tipa: vijesti, besplatne programe, reklame i tome slično.S te strane se obično dalje pretražuje Internet. Poznati portali i njihove mašine za pretraživanje su:   AltaVista, Excite, Lycos, Yahoo, Netscape Netcenter...

Protocol - Skup pravila kojim se definiše oblik poruke i način komuniciranja između dva računara. Isti protokol omogućuje da različiti računari i operativni sistemi budu u vezi. Na Internetu ima više protokola: HTTP (za web strane),  FTP (za prenos datoteka), POP (za elektronsku poštu), TCP/IP, Xmodem, Zmodem…Više o protokolima na adresama:

http://www.w3.org/Protocols/

Router - Računar ili hardverska jedinica posebne namjene koja spaja računarske mreže, dijelove mreža ili lokalnu mrežu sa Internet servis provajderom. Kontroliše prenos paketa od izvora do odredišta, obezbjeđujući optimalne i alternativne puteve, ako je potrebno.  

Server - Računar koji omogućuje vezu ka drugim mrežnim resursima i pruža usluge ostalim računarima u mreži, pomoću odgovarajućeg softvera. Jedan server može objedinjavati više programa, pa samim tim i davati više različitih usluga, npr. za razmjenu pošte i za korisničke prezentacije.

Shareware - Softver koji se nudi za slobodno preuzimanje na Internetu da bi se isprobao. Korisnik, kasnije po isteku probnog perioda, odlučuje da li će ga kupiti, tj. platiti punu cijenu. Nekada se takvi programi nude u cjelosti, a nekada u komercijalnoj formi, sa dijelom ukupnih mogućnosti. Više o ovom terminu na adresi:

http://shareware.cnet.com/

Site - Posebno "mjesto" na Internetu. Ovim terminom se često naziva web strana, ali sajt obično ima više strana pod istim imenom sajta.   

Smiley face - Kombinacija karaktera, unesenih sa tastature, koja, gledano u cjelini, izgleda kao lice sa izraženom emocijom ("emoticon"). Evo nekoliko primjera: 

Spam - Poruka koja se elektronskom poštom šalje na više adresa, bez saglasnosti primalaca. Obično sadrži promociju nekog proizvoda ili usluge. Primaoce ta poruka najčešće iritira, jer im nepotrebno opterećuje "poštanski sandučić". Među ovakve poruke svrstavaju se: lančana pisma, igre na sreću, reklame proizvoda, usluga ili  pornografskih strana na Internetu, ponuda piratskog softvera itd. Više o ovom terminu na adresi:

http://www.cauce.org/

Surf - Pretraživanje sadržaja na Internetu, bez posebnog cilja, lutanje.

TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) - Skup komunikacionih protokola potrebnih za komuniciranje na Internetu.

Trojan horse - Trojanski konj, destruktivni program kojim se računar "zarazi", obično preuzimanjem nekog programa sa Interneta ili priloga uz elektronsku poštu. Kad se pokrene ovakav program, aktivira se virus koji može oštetiti ili uništiti podatke na disku računara.

Unicode - Standardni set karaktera u kojem se za kodovanje svakog od njih koristi 16 bitova, tj. dva bajta. Drugi sistem, poznat kao ASCII, karaktere koduje samo jednim bajtom (8 bitova). Unicode ima šire mogućnosti, pa se njime koduju znaci i za druge jezike: grčki, hebrejski, arapski, ruski, kineski, japanski i koreanski.

UNIX - (čita se "juniks"). Moćan i fleksibilan multikorisnički operativni sistem, razvijen 1969. godine u "Bell Labs". Prvobitno je bio namijenjen za velike sisteme, a sada se koristi i u personalnim računarima. Postoji nekoliko besplatnih (ili gotovo besplatnih) verzija ovog operativnog sistema, uključujući tu i popularni Linux. UNIX se veoma često koristi u serverima na Internetu. Više o ovom operativnom sistemu na adresama:

http://www.isu.edu/departments/comcom/unix/workshop/unixindex.html

http://www.ee.surrey.ac.uk/Teaching/Unix/

Upload - Prenos datoteke iz računara korisnika u drugi računarski sistem preko modema i neke linije, pri čemu se koristi transfer protokol (FTP). Taj isti proces, gledan iz pozicije računara koji prima podatke, zove se download (preuzimanje podataka).

URL - (Uniform Resource Locator). Adresa strane ili datoteke na Internetu. Adresiranje ima standardnu formu: protokol://adresa. Primjer: http://www.microsoft.com/ Umjesto oznake http može biti ftp za prenos datoteka, telnet za direktnu, interaktivnu komunikaciju sa određenim računarom ili mailto  za elektronsku poštu.

VPN (Virtual Private Network) - Privatna mreža u okviru javne mreže. Tipičan primjer je mreža jedne poslovne organizacije koja ima kancelarije u dva udaljena mjesta. Tada se formira preko Interneta virtuelna privatna mreža (VPN) uz odgovarajuće mehanizme zaštite od neželjenih posjetilaca.

Virtual reality - Virtuelna, prividna realnost. To je računarska simulacija realnog trodimenzionalnog svijeta. Posmatrači (učesnici) tog svijeta, koji postoji samo u računaru, imaju kacigu, naočare, rukavice i pojas, kao ulazne uređaje, i imaju dojam kao da borave i kreću se u stvarnom svijetu. Više o ovom terminu na adresama:

http://abilitymagazine.com/boone_virtual.html

http://www.isi.edu/isd/VET/vet-body.html  

Virus - Destruktivni računarski program koji se sam multiplicira i inficira druge programe ili diskove. Napravljen je s namjerom da se izazove šteta ili poremećaj u radu računara.  Neki virusi mogu jedno vrijeme biti potpuno neaktivni, očekujući neku akciju ili datum kada će preći u destruktivnu fazu.  Dobra zaštita od virusa je kontrola svih ulaznih podataka nekim od antivirusnih programa.  

WWW (World Wide Web) - Globalna računarska mreža - hipermedijalni sistem koji vam omogućuje da pretražujete mnogo interesantnih informacija. U 21. vijeku Web će postati glavno spremište svih čovjekovih informacija.