KONCENTRACIONI LOGORI

AUŠVIC

 AUŠVIC je bio najveći nacistički koncentracioni logor za masovno uništenje stanovništva. Nalazio se u južnoj Poljskoj, 50 km zapadno od Krakova i 286 km od Varšave. Ime je dobio po obližnjem selu Osvjenćim (Aušvic na nemačkom). Nakon nemačke okupacije Poljske septembra 1939, Osvjenćim je priključen Nemačkoj i ime mu je promenjeno u Aušvic.
U koncentracioni logor Aušvic ukupno je deportovano 1,3 miliona ljudi iz raznih delova Evrope. Od tog broja, ovde ih je pobijeno 1,1 milion, od toga milion Jevreja. Većina žrtava je ubijena odmah po prispeću u logor u gasnim komorama Aušvica II u kojima je korišćen gas ciklon B. Ostali su umrli od sistematskog izgladnjivanja, prinudnog rada, nekontrolisanih epidemija, u egzekucijama streljanjem i u medicinskim eksperimentima. Među stradalima je i 19.000 Roma koji su ubijeni u julu 1944, i oko 83.000 Poljaka. Komandant logora Rudolf Hes je na Nirnberškom procesu svedočio da je do 2,5 miliona ljudi umrlo u Aušvicu.
Do danas su sačuvani mnogi objekti logora Aušvic. Oni su zvanično pod zaštitom Državnog muzeja Aušvic-Birkenau, osnovanog 1947, koji ima i funkciju istraživačkog centra za proučavanje holokausta. UNESKO je ovaj logor 1979. proglasio delom Svetske baštine pod imenom „Aušvic-Birkenau - nemački nacistički koncentracioni logor smrti“.
Godišnjica sovjetskog oslobođenja Aušvica 27. januara 1945. se u svetu obeležava kao „Međunarodni dan sećanja na žrtve holokausta“.

DAHAU

 POSTOJANjE i funkcionisanje koncentracionih logora, i u unutrašnje i u spoljnopolitičke svrhe, s razlogom se, najčešće, povezuje sa nemačkim nacistima. Oni su, naime, za relativno kratko vreme (1935-1945) oformili najviše koncentracionih logora u dosadašnjoj istoriji sveta. Zavisno od kriterijuma njihovog klasifikovanja (veliki, srednji i mali; glavni i područni; centralni i periferni) postoje dosta velike razlike u računanju ukupnog broja tih logora. Po jednom izvoru, marta 1944, u Trećem rajhu je bilo 22 velika koncentraciona logora i 165 radnih logora. Po drugom, taj je broj mnogo veći - 58 glavnih i 958 područnih logora, dakle, ukupno 1.016. Sam taj broj, međutim, nije ono što je najvažnije. Mnogo je važnija činjenica da su nacisti većinu tih logora pretvorili u prave "fabrike smrti", u kojima je našlo smrt oko 11 milona ljudi, među kojima je bilo šest miliona Jevreja.Među svim tim mnogobrojnim nacističkim koncentracionim logorima jedan je zauzimao posebno mesto. To je logor koji su nacisti podigli u Gornjoj Bavarskoj, u blizini gradića Dahau, udaljenog 17 kilometara severozapadno od Minhena. Po nazivu mesta uz koje je izgrađen, on je u istoriji ostao poznat kao Koncentraciioni logor "Dahau" ili samo kao "Dahau". A poznat je, pre svega, po tome što je to bio prvi koncentracioni logor u nacističkoj Nemačkoj, otvoren 22. marta 1933. godine, dakle, nepuna dva meseca posle dolaska Adolfa Hitlera i njegove Nacionalsocijalističke stranke na vlast u Nemačkoj.Zbog tog hronološkog prvenstva, ali i zbog načina arhitektonskog uređenja, unutrašnje organizacije i načina funkcionisanja, "Dahau" je vrlo brzo postao prototip nacističkih koncentracionih logora uopšte i sinonim za tu vrstu kazneno-političke ustanove. Sinonim, čije je već samo pominjanje izazivalo jezu kod svih protivnika nacističkog režima. Na zao glas je posebno izašao zbog uvođenja mnogih dotad nepoznatih metoda sistematskog terorisanja, mučenja i likvidiranja logoraša, koji su kasnije primenjivani u svim nacističkim koncentracionim logorima. U njemu su svoj zločinački "zanat" "učili" Rudolf Hes, kasniji komandant "Aušvica", Johan Švarcbeher, komadant logora u "Ravensbriku" i Baranovski, komadant "Zaksenhauzena".Logor u Dahauu je zamišljen i organizovan, pre svega, kao institucija pomoću koje će se nacisti obračunavati sa svim svojim političkim protivnicima, kao i sa određenim nepoželjnim pojedincima i grupama. U njegove žice i barake najpre su upućivani komunisti i socijalisti, a zatim Jevreji, Romi, masoni, sveštenici Rimokatoličke i nekih protestantskih crkava, disidenti nacističke partije, kao i jedan broj običnih ili tzv. klasičnih kriminalaca. Posle anšlusa Austrije i okupacije Češke, u "Dahau" su dovedeni protivnici nacizma i iz tih država, a od početka Drugog svetskog rata i iz svih ostalih zemalja koje su se našle pod nacističkom čizmom. Iako ni do danas, iz određenih razloga objektivne prirode, nije precizno utvrđen broj onih koji su bili dovedeni u taj logor, računa se, ipak, sa velikom verovatnoćom, da je od 1933. do 1945. godine, kroz njega prošlo negde između 230.000 i 260.000 ljudi, iz 24 zemlje, uključujući tu i nekoliko hiljada Jugoslovena.

TREBLINKA

 TREBLINKA je bio nacistički logor smrti u okupiranoj Poljskoj aktivan tokom Drugog svetskog rata. U ovom logoru je između jula 1942. i oktobra 1943. u okviru Operacije Rajnhart ubijeno 750.000-850.000 ljudi, od toga više od 99,5% Jevreja, i oko 2.000 Roma. Treblinka je bila najveći logor smrti u ovoj operaciji. Većina žrtava je transportovana vozovima iz Varšavskog geta. Logor je zatvoren posle pobune u kojoj je poginulo nekoliko Nemaca i kada je mali broj zatvorenika uspeo da pobegne.
Logor Treblinka se nalazio pored sela Treblinka severoistočno od Varšave u današnjem Mazovskom vojvodstvu u Poljskoj. Obližnji logor Treblinka I bio je logor za prinudni rad i u njemu je bila smeštena administracija logora smrti.

JASENOVAC

 SABIRNI logor Jasenovac bio je najveći sabirni logor i logor smrti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.
Osnivanje sabirnih logora kao mjesta zatočenja, prisilnog rada i likvidacija velikog broja Srba, Židova, Roma i Hrvata (protivnika ustaškog režima) bio je rezultat politike rasne i nacionalne isključivosti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj koju je 10. travnja 1941. godine, pod okriljem i neposrednim utjecajem nacističke Njemačke, proglasila Ustaška domovinska organizacija (isti dan kada je njemačka vojska ušla u Zagreb). Prve zakonske odredbe nove države odražavale su prihvaćanje ideoloških odrednica njemačkog nacizma i talijanskog fašizma uz naglašavanje hrvatske nacionalne i državne posebnosti. Tako je već prva Zakonska odredba za obranu naroda i države od 17. travnja 1941. predviđala smrtnu kaznu za povredu časti i životnih interesa hrvatskog naroda i opstanka NDH. Ova Zakonska odredba postala je jedan od temeljnih akata na kojemu se zasnivala represivna vlast ustaškog režima. Ubrzo su je slijedile i druge: Zakonska odredba o rasnoj pripadnosti i Zakonska odredba o zaštiti arijevske krvi i časti hrvatskoga naroda od 30. travnja 1941. godine, te Naredba o ustrojstvu djelokruga rada rasnopolitičkog povjerenstva od 4. lipnja 1941. godine. Za provođenje ovih zakonskih akata osnovani su osim redovnih, izvanredni i pokretni prijeki sudovi sa širokim ovlastima. Oni su ubrzo proširili svoju aktivnost na sve one koji su izražavali nezadovoljstvo ustaškim režimom ili bili osumnjičeni kao pripadnici komunističkih grupa, bez obzira na nacionalnu ili vjersku pripadnost. Pojedinačna, skupna i masovna hapšenja i deportacije Srba, Židova, Roma i Hrvata (u koje su ubrajani i svi muslimani), sa ili bez sudbenih presuda, uvjetovala su osnivanje, uz već postojeće, novih zatvora i logora.

SAJMIŠTE

 LOGOR Sajmište nalazio se na lijevoj obali Save u dijelu današnjeg Beograda gdje se nalazio sajamski prostor 15.000 m˛ koji je bio izgrađen 1938. Formalno je taj teritorij pripadao Zemunu i NDH, no logorom je tijekom rata upravljao njemački SS te su u njega dovodili ljude s područja tadašnje Nedićeve Srbije.

POČETNA STRANA