Šćepan Mali vladao je Crnom Gorom od 1767. Do 1773. predstavljajući se kao ruski car Petar III. Učvrstio je centralnu vlast, suzbijajući plemensku neslogu.
Premda o njegovom porijeklu nema pouzdanih istorijskih podataka, vjeruje se da je Šćepan bio iz Dalmacije. Navodno je došao u Crnu Goru 1766. godine, najprije u Maine. Bio je travar i smatrali su ga narodnim ljekarem (crnogorski medig). Ubrzo su se pronijele vijesti da je on , koji se sklonio među Crnogorce. Car Petar III bio je svrgnut i ubijen 1762. u dvorskoj zavjeri u kojoj je na čelu bila njegova supruga, koja je zavladala kao carica Katarina II. Donski kozak Pugačov, koji je podigao bunu 1773, također se proglasio Petrom III. Crnogorci su imali slike po svojim crkvama I manastirima s likom ubijenoga ruskoga cara, a Šćepan mu je bio izuzetno sličan.
U to doba Crnom Gorom vlada vladika Sava Petrović Njegoš (1735-1781), koji vodi miroljubivu politiku, oslanjajući se na diplomatiju u odbrani (privremeni savezi s raznim velikim silama, koristeći njihove međusobne sukobe) i na sveštenstvo u unutrašnjoj politici. Nakon smrti Savinog suvladara Vasilija Petrovića Njegoša (1750-1766), koji je vodio znatno ratoborniju politiku i oslanjao se na plemenske starješine, Šćepan preuzima stvarnu vlast u zemlji. Oduševio je Crnogorce, koji su 1768. odbili snažni turski napad. Iste godine Crnogorci su se oglušili o zahtjev Rusije da joj se pridruže u ratu protiv Turske, zbog ruskog neprijateljstva prema Šćepanu.
Radio je na moderniziranju zemlje i stvaranju uvjeta za centralizaciju vlasti. Uspio je suzbiti zavade među crnogorskim plemenima i strogim kaznama potisnuti krvnu osvetu. Godine 1771. formira prvi stalni sud, sastavljen od 12 plemenskih starješina. Formira prvi stalni oružani odred (fizičku stražu). Započeo je graditi puteve, te popisivati stanovništvo i imovinu. Jačanje središnje vlasti u Crnoj Gori bilo je protivno interesu svih velikih sila: Austrije, Rusije, Turske i Mletačke Republike. Godine 1773. ubio ga je jedan njegov sluga, po nalogu skadarskog paše Bušatlije.
Njegove reforme, iako suzbijene nakon njegove smrti, bile su osnova na kojoj je dalje gradio vladika Petar I Petrović Njegoš (1781-1830). On je učvrstio centralnu vlast i uspješnim ratovanjem uzdigao Crnu Goru u značajnu regionalnu silu.
Narodna tradicija i arhivski materijal o Šćepanu Malom poslužili su vladici i pjesniku Petru II Petroviću Njegošu kao podloga za pjesničko djelo Lažni car Šćepan Mali.