Knez Aleksandar Karađorđević je ovde
podigao prve vinograde, a kralj Petar I Karađorđević je počeo zidanje crkve
mauzoleja i celog istorijsko—memorijalnog kompleksa koji će potom postati
Zadužbina Karađorđevića na Oplencu. Danas kompleks
obuhvata pored crkve Sv. Đorđa, Mauzoleja srpske kraljevske porodice, kraljeve
vinograde, muzej (Vinogradareva kuća), kuću Kralja Petra,
kraljevu vilu, kraljičinu vilu, Karađorđevu crkva, spomenik Karađorđu i hotel.
Naziv brda potiče od oplena, drvenih delova volovskih kola koja su se
pravila od hrasta i cera kojima je ovo brdo bilo prekriveno.
Godine 1903.
Kralj Petar I
Karađorđević je izabrao mesto 337 metara
visoko, na vrhu Oplenca kao lokaciju za svoju zadužbinu, crkvu Sv. Đorđa. 1. maja 1910.
godine započeta je gradnja crkve, prema planovima Koste J. Jovanovića. U jesen
1912.
godine crkva je već bila skoro dovršena i čekala na osvećenje. Arhiepiskop
srpski Dimitrije je osveštao crkvu. U zatišjima između
balkanskih ratova 1913.
godine i Prvog svetskog rata 1914.
godine nastupio je zastoj u dovršenju crkve. Kada je Austrougarska okupirala
Srbiju, pred zimu
1915.
godine, crkva je bila izložena brutalnom pljačkanju – skinut je i odnet bakarni
pokrivač sa kubeta i krovova, kao i bakarna ukrasna oplata sa portala. Nestali
su i gromobran, zvona. Polupani su mnogi prozori, mermerni stubići i ornamenti.
Pod izgovorom da tu može biti sklonjena važna arhiva, okupatori su oskrnavili
grobove u kripti. Po povratku u oslobođenu Otadžbinu i
stvaranju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Kralj Petar nije dočekao da vidi
svoju zadužbinu konačno završenu. Umro je 16. avgusta 1921. godine, a njegov
naslednik, Kralj Aleksandar I
Karađorđević, lično se starao o njenom
završetku. Crkva je ponovo osveštana 9. septembra 1930. U njoj je obavljano
bogosluženje do 1947.
U kripti se nalazi 39 grobnica. Na Oplencu je do sada sahranjeno 22 člana
Dinastije Karađorđevića. Šest generacija porodice Karađorđević je sahranjeno u
kripti:
- Prva generacija - Marica (rođena Živković), majka
Karađorđeva (umrla 1811).
- Drugi naraštaj - Karađorđe (u sarkofagu u hramu) i
njegova supruga Jelena (1764–1842).
- Treći naraštaj – Karađorđev sin, Knez Aleksandar, i
njegova supruga Kneginja Persida (1813–1875), kći valjevskog vojvode Jevrema
Nenadovića.
- Četvrti naraštaj – devetoro dece Kneza Aleksandra i
Kneginje Perside, kako sledi: Kleopatra (1835-1855), Aleksije (1836-1840),
Svetozar (1841-1847), Kralj Petar I (u sarkofagu u hramu), čija je supruga
Kneginja Ljubica – Zorka (1864–1890), kći crnogorskog Kneza Nikole Petrovića,
sahranjena ovde u kripti; zatim Jelena (1846–1867), Andreja (1848–1864),
Jelisaveta (1851–1852), Đorđe (1856–1888) i Arsen (1859–1938).
- Peti naraštaj – deca Kralja Petra I i Kneginje
Zorke: Milena (1886–1887), Đorđe (1887–1972), čija je supruga Radmila (devojačko
Radović, 1907–1993), Kralj Aleksandar I Karađorđević (1888–1934) i Andrija
(1890–1890, živeo samo 23 dana).
- Šesti naraštaj – sin Kralja Aleksandra I, Kraljević
Tomislav (1928–2000).
Od desetoro dece Kneza Aleksandra i Kneginje Perside, samo njihovo najstarije
dete, kći Poleksija (1833–1914), nije ovde sahranjena. Njeno
peto dete po redu, Persida Nikolajević (rođena 1860), nije se udavala i
posvetila se vaspitanju i negovanju dece svoga ujaka, Kralja Petra I.
Ona je sahranjena u kripti 2. jula 1945. Grobnice su
popunjavane bez posebnog reda i bez poštovanja kriterijuma, kao što su:
generacijsko načelo, stepen srodstva, redosled u smrti. Tako, posetilac se može
donekle zbuniti, pogotovo što se neka imena ponavljaju (dve Jelene, dve Perside
i dvojica Andrija). Ipak, kripta u crkvi Sv. Đorđa na Oplencu je po nečemu
izuzetna, u smislu da su tu sahranjeni ostaci najviše članova vladalačke srpske
Dinastije. Tu je, istovremeno, sahranjeno najviše vladara na jednom mestu. Od 22
groba Dinastije Karađorđevića, četiri pripadaju vladarima. Takođe ukrašena po
svim površinama mozaikom, kripta čini nerazdvojnu i jedinstveno lepu celinu sa
hramom.