Albert Einstein
Albert Einstein se rodio 14. marta 1879.
u Ulmu u porodici njemačkog Jevreja i trgovca hemikalijama i elektrotehničkim
materijalom, a kojima je trgovao najprije u Njemačkoj, zatim u Švicarskoj i
potom u Italiji. Sve do svoje treće godine Albert nije progovorio, ali je
pokazivao nevjerovatnu radoznalost i brilijantnu moć shvatanja kompliciranih
matematičkih koncepata. U dobi od 12 godina sam je sebe naučio geometriju.
Školovanje je započeo u Münchenu. S 15 godina otišao je u Aarau (Švicarska) te
studirao matematiku i fiziku na Visokoj Tehničkoj školi u Zürichu. U školskom
sistemu je mrzio besćutno podvrgavanje disciplini, nemaštoviti školski duh i
postojeće metode učenja. Često je izostajao s predavanja i koristio to vrijeme
učeći fiziku na svoj način te svirajući svoju voljenu violinu. Položio je sve
ispite i diplomirao 1900. godine proučavajući zabilješke svog kolege. Možda je
suvišno spomenuti kako profesori nisu imali lijepo mišljenje o njemu. Godine
1902. pa sve do 1909. radi u Bernu u Patentnom zavodu. U tom razdoblju otkrio je
niz osnovnih zakona prirode (brzinu svjetlosti kao maksimalnu brzinu, dilataciju
vremena i novu interpretaciju dilatacije dužina, te ekvivalentnost mase i
energije, korpuskularnu prirodu svjetlosti i princip ekvivalencije te osnovu
opšte teorije relativnosti). Godine 1903. u Zürichu se oženio matematičarkom
Milevom Marić iz Novog Sada s kojom je zajedno studirao na Visokoj Tehničkoj
školi. U tom braku koji se završio razvodom (kasnije se Einstein ponovo oženio)
rođena su dva sina.
Godine 1905. primio je doktorat ciriškog univerziteta za teoretsku disertaciju o
dimenziji molekula. Četiri godine kasnije (1909.) postaje izvanredni profesor
teorijske fizike na univerzitetu u Zürichu i postaje redovni profesor na Visokoj
Tehničkoj školi. Godine 1911. premješten je na njemački govorni univerzitet u
Pragu, a 1912. vraćen je na univerzitet u Zürichu. Prije toga radio je dvije
godine kao predavač na zamjeni na istom univerzitetu. Od 1914. direktor je
Kaiser-Wilhelmovog instituta u Berlinu (Kaiser-Wilhelm-Institut für Physik) i
član Pruske akademije nauka. U Berlinu radi na svojoj teoriji gravitacije, koja
je sadržana u opštoj teoriji relativiteta, objavljenoj u dopunjenom obliku 1916.
godine. Tih godina ponovo prima njemačko državljanstvo. Po dolasku Hitlera na
vlast 1933. Einsteinu su oduzete sve funkcije i konfiskovan imetak. U znak
protesta Einstein se odriče njemačkog državljanstva i odlazi u Sjedinjene Države
gdje do kraja života radi u Institutu za viša naučna istraživanja (Institute for
Advanced Study) u Princetonu.
Albert Einstein 1947
Einstein je za razliku od mnogih svojih kolega smatrao kako je jedini izvor
znanja iskustvo. Bio je čovjek širokih koncepcija, slobodouman, slobodoljubiv i
konsekventan pacifist koji se uvijek zalagao za pravdu i mir. Na početku 1.
svjetskog rata odbio je potpisati deklaraciju njemačkih učenjaka koji su se
složili sa stupanjem Njemačke u rat. Svoju punu podršku dao je pacifizmu i
cionizmu, ali se nakon odlaska iz Njemačke i dolaskom nacista na vlast nije
zalagao za pacifizam naspram nacista. Stoga je bio meta mnogim antisemitskih i
desno orijentisanih elemenata u Njemačkoj. Čak su i njegove naučne teorije bile
javno izvrgnute ruglu, posebno njegova teorija relativiteta, od strane nacista.
Na njegovo upozorenje 1939. (Einstein je s još nekoliko poznatih fizičara
napisao pismo predsjedniku Franklinu D. Rooseveltu) kako bi Nijemci mogli
načiniti atomsku bombu, započeli su u Americi istraživački radovi za proizvodnju
takve bombe. Kasnije se Einstein uporno borio protiv primjene toga oružja. Nakon
završetka 2. svjetskog rata angažirao se na svjetskom razoružavanju. Nastavio je
davati svoju podršku cionistima ali je odbio ponudu vođa države Izrael da
postane prvi predsjednik Izraela. Preminuo je 18. aprila 1955. godine u 76-oj
godini života u Princetonu, New Jersey. Ukupna kolekcija Einsteinovih dijela
objavljena je početkom 1987. godine.
Uticaj
Slika pomračenja Sunca iz 1919, eksperiment vezan za teoriju relativiteta
Einstenovo najpoznatije djelo je teorija relativiteta koja je ne samo od osnovne
važnosti kao temeljni okvir za daljnji razvoj teorijske fizike, već duboko
zahvata i u filozofske koncepcije, o prostoru i vremenu, a povrh toga u probleme
kozmologije i kozmogonije. No, u pogledu Einsteinovog udjela u nastanku teorije
relativnosti i danas postoje kontorverze: naime, glavne jednadžbe specijalne
teorije relativnosti postavili su drugi (Fitzgerald, Lorentz, Poincare), a čak i
najpoznatiji Einsteinov doprinos, tzv. jednadžba energija-masa, prisutan je u
radu malo poznatog italijanskog fizičara kojeg je Einstein poznavao i
konsultirao. U pogledu opšte teorije relativnosti, tj. kovarijantnih jednadžbi,
poznati njemački matematičar David Hilbert ih je objavio prije Einsteina, pa se
ta teorija često zove Einstein-Hilbertova. Sve je to potaklo sumnje u
potencijalne Einsteinove plagijatorske "poduhvate". Bilo kako bilo, opšta
teorija relativnosti još nije eksperimentalno potvrđena (ipored nerijetkim
tvrdnjama), a i pitanje je koliko je uopšte važna kao fizikalna teorija.
Einstein-Szilardov hladnjak, jedan od izuma ovog naučnika
Osim te teorije Einstein je fizici dao i druge vrlo važne priloge. Tako je 1905.
uveo hipotezu o kvantima svjetlosti ili fotonima tj. pretpostavku da se
svjetlost može shvatiti i korpuskularno, kao roj čestica, kada se trebaju
objasniti neke pojave, napose fotoefekt. Godine 1917. izveo je prve kvantne
zakone za materiju. Veoma važan je njegov rad na polju induciranog zračenja, što
je postalo teoretskom osnovom za lasere. Također, Einstein je autor izuzetno
važnih studija na području Brownovog gibanja (što je dalo indirektan dokaz za
postojanje atoma prije eksperimentalne potvrde), kvantne statistike za bozone,
ili čestice cjelobrojnog spina, te zakona po kojem se računa toplinski kapacitet
kristala. Za radove na polju kvantne teorije dodijeljena mu je 1921. Nobelova
nagrada. Razvio je teoriju fizičkog polja tražeći vezu među gravitacijskim i
elektromagnetskim poljem.
Albert Einstein je nesumnjivo veliki fizičar, jedan od najznačajnijih u 20.
vijeku. No, aura skoro nepremašenog mudraca koju je oko njega gradila štampa i
popularna kultura, promovirani kroz masovne medije (često na iritaciju drugih
naučnika poput Enrica Fermija ili Davida Hilberta) nemaju osnove u realnosti,
jer je fizika i u 20. vijeku, a kamoli prije, dala jednako vrijedne i vrijednije
naučnike.
Djela:
Teorija Braunovih kretanja;
Elektrodinamika tijela u kretanju;
Osnovne opće teorije relativiteta;
O posebnoj i općoj teoriji relativiteta;
Evolucija fizike;
Moja slika svijeta;
Značenje relativnosti
Ideje i mišljenja