SRBIJA I CRNA GORA U PRVOM SVIJETSKOM RATU –BALKANSKI FRONT

Nakon objave rata, austrougarska vojska ,pod komandom generala Poćoreka, prešla je Drinu i napala zapadnu Srbiju.

Cerska bitka – Srpska vojska je spremno dočekala napad, zahvaljujući vojskovođama (Radomiru Putniku, Stepi Stepanoviću, Živojinu Mišiću i Petru Bojoviću). U čuvenoj Cerskoj bici koja se održala sredinom avgusta 1914. srpska vojska je uspijela da porazi neprijateljsku vojsku i prisilila je na povlačenje. Cerska bitka predstavlja prvu savezničku pobijedu u Prvom svijetskom ratu. Srpska vojska je prodrla u Srem i u istočnu Bosnu, zajedno sa crnogorskom vojskom. Austrougarska vojska je imala 23 000 poginulih i ranjenih i 4 000 zarobljenih. I srpska vojska je imala dosta žrtava, oko 16 045 i podoficira i 299 oficira.

Kolubarska bitka – Poćorek je u septembru 1914. otpočeo ofanzivu iz dva pravca, i to iz pravca Drine i iz Srema. Pod udarom neprijatelja srpska vojska se povukla sa Drine, a potom evakuisala i Beograd. Linija fronta se pomijerila južno od rijeke Kolubare, te je u čuvenoj Kolubarskoj bici doživijela još jednu pobijedu i predvođenu generalom Mišićem. Oslobodila je gotovo čitavu Srbiju uključujući i Beograd ( 15. 12. 1914.). general Makenzen. Makenzen je priprmao svoju vojsku za novi napad, nova ofanziva otpočela je oktobra 1915.

ODBRANA BEOGRADA

Usled bolje organizovanosti, neprijateljska vojska je već u oktobru ostvarila niz značajnih pobijeda pod vođstvom Mekenzena. Napala je Beograd i prisilila je srpske jedinice na povlačenje. Uprkos hrabrosti i odlučnosti da odbrane svoj grad, Beograđani podvođeni geneneralom Dragutinom Gavrilovićem poraženi su i svi herojski položili svoje živote. Iako dosta oslabljena, srpska vojska je pružala snažan otpor neprijatelju, odstupajući prema jugu, s ciljem da se dolinom Morave i Vardara prebaci u Grčku i pridruži saveznicima.

POVLAČENJE SRPSKE VOJSKE PREMA GRČKOJ

Proces povlačenja vojske i civila omela je Bugarska koja je u to vrijeme se priključila Centralnim silama, želeći da se osveti Srbiji zbog poraza u Balkanskim ratovima.Srpsko življe se preko Kosova i Metohije, dijela Crne Gore i Albanije suočavalo sa najvećim teškoćama i veoma nepovoljnim vremenskim uslovima, bez dovoljno hrane, oboljeli od raznih zaraznih bolesti (naročito tifusa) povlačilo zajedno sa srpskom vojskom.
Kroz Albaniju je srpsku vojsku napadao onaj dio Albanaca koji nije podržavao vlast Esada-paše Toptanije,saveznika Srbije. Oko 130 000 vojnika dospijelo je na Krf, gdje su iz albanskih luka prebačeni brodovima. Među njima ukrcao se i Aleksandar kao i kralj Petar I, koji iako star i neizmogao, hrabrio srpsku vojsku podižući joj moral.
Znatan broj srpske vojske, što zbog gladi, iscrpljenost i epidemija tifusa, umrlo je po dolasku na Krf i Vido. U toku povlačenja veliku pomoć srpskoj vojsci i narodu pružali su Međunarodni crveni krst, kako u ljekovima i hrani tako i po osoblju. I žene su imale veliki doprinos u borbama,među njima se posebno ističe i tzv. srpska Jovanka Orleanka, tj. Mikunka Savić, kasnije odlikovana ordenima Karađorđevića. Značajna ličnost koja je učestvovala u ratu na strani Srba bio je dr. Arčibalb Rajs,publicista i humanista koji je obavještavao svijetsku javnost o toku rata na Balkanu.

Mojkovačka bitka – Crna Gora je kao i Srbija odlučno se branila od okupatora nastojeći da ga natjera na povlačenje. Januara 1916. u bici kod Mojkovca crnogorska vojska je bila predvođena generalom Jankom Vukotićem. Okupator je nastojao da presiječe odstupnice srpskoj vojsci preko Kosmeta i Albanije, a potom da je potpuno uništi. Nakon okupacije Crne Gore kralj Nikola odlaz u Italiju a nekolicina crnogorske vojske nalazi se u zarobljeništvu.

OSLOBAĐANJE ZEMLJE

Srpski vojnici su sa Krfa prebačeni na Solunski front, gdje su već u jesen 1916. učestvovali u bici na Kajmakčalanu, pomijerili neprijateljski front i oslobodili Bitolj. Poslije toga Solunski front se stabilizovao sve do septembra 1918. Uloga srpske vojske na frontu bila je višestruka. Srpske jedinice su od 15. do 25. septembra 1918. oslobodile Štip, tako da je Bugarska povukla svoju komandu u Solun i potpisala primirje 29. 09.1918.godine. Do 01. 11. oslobođena je cijela Srbija sa Beogradom, a zatim se krenulo u osvajanje ostalih jugoslovenskih teritorija. Uviđajući da je Balkanski front teško braniti Njemačka odustaje od rata tražeći primirje. To uslovljava i kapitulaciju Autrougarske 03. 11. 1918., a potom i Njemačke 11. 11. 1918. čime se i završava Prvi svijetski rat.