RJEČICA

OD RJEČICE BUL RAN DO GETISBURGA

Vojno vođstvo i strategija. U početku rata Konfederacija je mogla da računa na pomoć najsposobnijh oficira armije SAD-a uključujući i Roberta Lija, jednog od najboljih i najplemenitijih ljudi u američkoj istoriji. Li je bio protiv ropstva, ali je osjećao da mora pomoći svojoj domovini Virdžiniji. Dejvis je suviše cijenio svoje vojničke sposobnosti te svojim generalima nikada nije davao odriješene ruke. Li je prvo bio Dejvisov vojni savjetnik a potom i komandant armija u Virdžiniji. Zapovjedništvo nad svim armijama Konfederacije je dobio tek pred kraj rata.
Linkoln je bio voljan da vojnu nadležnost prepusti generalima. Pokazalo se da je većina oficira armije Sjevera imala male sposobnosti. Vojskovođe su bile otkrivane među građanima koji su bili civili, a najbolji su bili "vestpointeri" koji su se borili u američko-meksičkom ratu. Vojno zapovjedništvo je ponekad prepuštano i nekim političarima bez vojnog iskustva.
Konfederacija je čekala da bude napadnuta. Ona se nije borila da uništi Sjever nego da sačuva svoju nezavisnost. Na Sjeveru je javnost postala nestrpliva i zahtijevala je akciju, u nadi da će brz napad na Ričmond, glavni grad Konfederacije, okončati rat. Zato je Unija izvršila nekoliko upada u Virdžiniju, ali bez značajnog napretka. Pokazalo se da je važnije poprište dolina Misisipija u koju su snage Unije prodrle na samom početku rata i uspjele da podijele Konfederaciju na dva dijela.
Operacije u 1861. godini. Prvi pokušaji upada u Virdžiniju izvršeni su jula 1861. godine pod komandom generala Ervina Makdouela. Armija Sjevera se sukobila sa snagama Konfederacije pod komandom Boregarda i Džozefa Džonstona kod rječice Bul Ran. Dvije armije su se sastojale uglavnom od neiskusne milicije i u objema je zavladala zbrka. Vojska Konfederacije je sa više uspjeha držala svoje položaje zahvaljujući čvrstini jedne brigade pod komandom Tomasa Džeksona i bitka se završila u rastrojenom i paničarskom bjekstvu snaga Unije nazad u Vašington.
Sjever je počeo da shvata da se rat ne može okončati za nekoliko dana. Do kraja godine nije bilo važnijih bitaka pa su se sjevernjaci dali na obuku, organizaciju i opremanje armije. Ervina Makdouela je zamijenio general Džordž Maklelan, koji je u novembru dobio zapovjedništvo nad snagama Unije. Pod njegovom komandom Potomačka armija se razvila u prvorazrednu udarnu jedinicu. U akcijama je teško rizikovao armiju koju je stvorio. Prezirao je političare a Linkoln ga je podnosio sve dok je osjećao da ovaj korisno služi opštoj stvari.
Blokada. U međuvremenu je Sjever organizovao blokadu obala Konfederacije. Skoro cijela mornarica SAD-a je ostala vjerna Uniji i u toku rata je znatno povećana.
Konfederacija je uvijek bila u vezi sa ostalim svijetom. Brodovi, razbijači blokade, su nastavili da dovoze pomoć iz Evrope u luke Juga. Kad je rat počeo obim trgovine je znatno opao, pa je u Konfederaciji nastala nestašica robe, naročito odjeće i lijekova. Hranu je mogla i sama da proizvodi i da uvozi ratni materijal, ali raspadom njenog transprtnog sistema postalo je nemoguće robu poslati tamo gdje treba. Ratni brodovi Konfederacije su uspjeli uništiti 250 trgovačkih brodova Sjevera.
Borbe na Zapadu 1862. godine. Na Zapadu su osnovana dva glavna štaba, jedan u Sinsinatiju, pod komandom Don Karlosa Bjuela, a drugi u Sent Luisu, pod komandom Henrija Haleka. Ni Bjuel ni Halek nisu imali dovojno ofanzivnog duha, ali su imali po jednog sposobnog oficira. Snage pod Bjuelovom komandom, koje je vodio Džordž Tomas, izbacile su neprijatelja iz Kentakija. Dalje na Zapadu jedan odred Halekove armije, koje je vodio Julisis Simpson Grant, zauzeo je tvrđave Henri i Donelson i na taj način držao znatan dio zapadnog Tenesija. U aprilu su Granta napale snage Konfederacije kod Šiloa, ali je on održao položaje. Grant zauzima Memfis, ali ga Halek ograničava u daljim uspjesima. U međuvremenu, jedan mornarički eskadron, pod komandom admirala Dejvida Glasgoa Faranguta, je zauzeo Nju Orleans. U roku od nekoliko mjeseci Sjever je uspio da zauzme veliki dio prostora duž rijeke Misisipi, ali je Konfederacija još uvijek održavala veze sa Zapadom preko tvrđave u Viksburgu.
Ovi događaji su skrenuli pažnju javnosti na generala Granta. Bio je učesnik američko-meksičkog rata, vojsku je napustio 1854. godine i okušao se u raznim zanimanjima, ali bezuspješno. U samom početku rata Grant je dobio čin pukovnika i jedan puk u Ilinoisu i od tada počinje njegov uspon. Pokazao je da poznaje vojnu strategiju, da umije da donosi brze odluke, da rizikuje i snosi odgovornost, a zbog agresivnog duha i upornosti je bio omiljen u narodu.
Borbe na Istoku 1862. godine. Maklelan je pod pritiskom vlade u proljeće 1862. godine krenuo u akciju. Tokom marta i aprila glavnina Potomačke armije iskrcala se na obali Virdžinije, između rijeka Jork i Džems, i počela da napreduje prema Ričmondu. Plan Unije je bio da njene trupe pod komadom Makdouela krenu na Virdžiniju sa sjevera istvremeno sa Maklelanovim trupama koje nadiru sa jugoistoka. Snage Konfederacije, pod komandom generala Džeksona, su krenule u napad na dolinu Šenendoa, ugrozivši Vašington, i povele borbu sa Makdouelom. U junu je general Li na bojištu zamijenio Džozefa Džonstona. Od 26. juna do 1. jula vođene su žestoke borbe između Maklelana i Lija. Maklelan se povukao prema morskoj obali, ali to nije značilo poraz. Vlada Unije je napravila grešku opozvavši Maklelana u Vašington. Trupe Unije će se tek za dvije godine naći u blizini Ričmonda.
Maklelana je zamijenio Halek koji je pobrao sve zasluge generala Granta, a Džon Poup je zamijenio Makdouela na položaju komandanta u sjevernoj Virdžiniji. Li je potukao Poupa u avgustu u bici kod Menasesa, poznatoj kao druga bitka kod Bul Rana, i prešao Potomak zapadno od Vašingtona nadajući se da će pridobiti Merilend za stvar Konfederacije. Upao u Pensilvaniju i presjekao željezničke veze između obale Atlantika i zapadne Amerike.
Opasnost od konačnog poraza je prijetila Sjeveru. Kako se Halek pokazao nesposobnim da ispliva iz krize, Linkoln je Maklelanu dao zapovjedništvo nad trupama oko Vašingtona. Maklelan se sukobio sa Lijem kod Antijetama 17. septembra. Nijedna strana nije mogla da pretenduje na pobjedu. Li se povukao zbog teških gubitaka, a Maklelan ga nije gonio i tako je opet pokazao da mu nedostaje borbeni duh. Poslije ovoga je smijenjen definitivno sa položaja.
Emancipacija. Poslije Antijetama objavljena je Proklamacija o emancipaciji. Od početka rata na Linkolna su radikali vršili pritisak da se ovaj rat pretvori u rat za ukidanje ropstva. Linkoln je smatrao da bi vlada time više izgubila nego dobila, jer su četiri robovlasničke države mogle da se otuđe, a takođe bi od mnogih konzervativaca Sjevera stvorio neprijatelje. Što je rat odmicao, postalo je jasno da on u praksi znači ukidanje ropstva. U onim dijelovima Konfederacije, koje su oslobodile sjevernjačke trupe, robovi su postali pratioci vojnih logora. Emancipacija bi omogućila Sjeveru korist od crnaca i podršku liberalne Evrope. Linkoln je 22. septembra 1862. godine proglasio ukidanje ropstva koje stupa na snagu 1. januara 1863. godine. Poslije ovoga robovi svake teritorije, koju su oslobodile trupe Unije, su slobodni. Oko 150 000 robova je pristupilo u sjevernjačku armiju.

Borbe u 1863. godini. Maklelanov zamjenik je postao Ambroz Bernsajd. U decembru 1862. godine Bernsajd upada u Virdžiniju i u bici kod Fredriksburga Li ga je dotukao. Komandu je preuzeo Huker ("borbeni Džo"), ali u maju 1863. godine i on doživljava poraz u bici kod Čanselorvina. U armiji Konfederacije poginuo je general Džekson.
Li ponovo prelazi rijeku Potomak i prije kraja juna njegova armija stiže u Pensilvaniju. Hukera je zamijenio Džordž Mid, koji se sukobio sa Lijem kod Getisburga. Li je u toku 1, 2. i 3. jula više puta napao sjevernjačke trupe, ali nije uspio da se probije. Zbog velikih gubitaka bio je prinuđen da se povuče. Unija je ovdje odnijela pobjedu.
Na Zapadu je napredovao Grant. U ljeto 1862. godine zamijenio je Haleka na položaju komandanta snaga u zapadnom Tenesiju i u proljeće 1863. godine otpočeo je napad na Viksburg, jedino preostalo utvrđenje južnjaka na rijeci Misisipi. Poslije nekoliko mjeseci borbe uspio je da opkoli grad, a 4. jula ga je primorao na predaju. Sjever je sada imao kontrolu nad cijelom rijekom. Vojska Konfederacije je bila presječena i nije mogla da dobije opskrbu iz država preko Misisipija. U istočni Tenesi se istovremeno probijao Rouzkrans koji je zamijenio Bjuela i u septembru zauzeo važan željeznički čvor Čatanugu.
Getisburg i Viksburg su glavne prekretnice rata. Vojska Konfederacije još nije priznala poraz, ali poslije 1863. godine bilo im je potrebno čudo da pobijede.