Rimska umjetnost

Doba republike

Umetnički predmeti nastali u periodu od VII do IV veka pne sačuvani su u Rimu i u Laciju (Kapitolska vučica, Jupiterov hram na Kapitolu, Manios-fibula itd). Ova dela su pod jakim uticajem etrurske umetnosti. Tek u toku III a naročito početkom II veka razvija se u Rimu, pod sve jačim uticajem grčke umetnosti s juga, a na bazi likovnih koncepcija autohtonog italskog stanovništva umetnost u kojoj se manifestuju određeni elementi originalnosti. Ta je originalnost posebno naglašena u portretu koji je, za razliku od etrurskog i grčkog, naturalistički u stilu prikazivanja. Rimski reljef republikanskog doba razlikuje se od grčkog po tome što je redovno viši i rađen u nekoliko planova; prizori uglavnom prikazuju istorijske događaje. Malo je sačuvano slikarskih dela iz ovoga perioda ali ono što je sačuvano govori o težnji ka realnom prikazu i smislu za perspektivu. Odlučujuću ulogu u formiranju rimskih likovnih umetnosti ima i činjenica da su baš u II veku pne vojskovođe počele donositi iz grčke različita umetnička dela. Mnogi grčki umetnici takođe dolaze u Rim gde nastavljaju svoju delatnost. Najvažniji među njima bili su Pazitel iz Velike Grčke (vidi Magna Graecia) Arkezilaj iz Kirene (tvorac kipa Venes Genetriks (Venus Genetrix) koji je 46 godine pne postavljen u Cezarovom hramu boginje Venere). Grčki umetnici i umetnička dela doneli su prodor različitih stilskih elemenata grčke umetnosti u rimsku sredinu.

Carsko doba do Flavijevaca

U prvo vreme carstva, u doba Avgusta, počinje intezivan razvoj rimske umetnosti. Rim je ukrašavan velikim arhetektonskim objektima a akvadukti, hramovi, amfiteatri i drugi objekti grade se u svim gradovima Italije. Veliki procvat doživljavaju slikarstvo, kiparstvo, mozaik i gliptika (najpoznatiji majstor Dioskurid iz Kilikije). Od slikarskih dele sačuvana su dela u Pompeji i Herkulaneumu. Likovne umetnosti Avgustovog doba imaju odlike grčke klasične umetnosti a realistični prikaz se napušta osim kod izrade sitne plastike. I u Avgustinovo doba i u vreme njegovog naslednika Tiberija u umetnosti je izražena težnja ka monumentalnosti i u arhitekturi i u vajarstvu. Od oko sredine I veka a naročito kasnije u doba Flavijevaca umetnost se vraća starim preavgustovskim tradicijama obogaćenim tekovinama klasičnog perioda. U slikarstvu se afirmiše Četvrti pompejski stil koji znači vraćanje na iluzionizam i perspektivu Drugog stila ( I vek pne). Ta nova orijentacija u likovnim umetnostima vrhunac dostiže u Flavijevskom stilu za vreme vladavine Vespazijana, Tita i Domicijana (druga polovina I veka pne) i kasnije za vreme cara Trajana.

Kasna Antika

Od vremena vladanja flavijevske dinastije postaje uticaj istoka na javni život u Rimu sve očitiji a s tim u vezi i umetnist teži sve većoj raskoši kako u formatu, tako i u materijalu i izradi.

Arhitektura

Flavijevci, Antonini i Severi nastavljaju sa velikim gradnjama javnih objekata. Posle požara z avreme Nerona, Komoda (191. godine) i Karina (283 godina) Rim znatno menja svoj izgled. Nakon izgradnje brojnih carskih foruma usledila je izgradnja najbogatijeg Trajanovog foruma koji je bio glavno delo najslavnijeg rimskog graditelja Apolodora iz Damaska. Tokom Trajanove vladavine dovršene su i Domicijanove terme. Po uzoru na njih izgrađene su kasnije Karakaline a nakon njih i Dioklecijanove terme. Od zgrada namenjenim izveđenju takičenja i gladijatorskih borbi najčuveniji je flavijevski amfiteatar odnosno Koloseum nazvan po uništenom obližnjem Kolosu, kipu cara Nerona koji je bio visok 34 metra. Od ostalih spomenika do danas je sačuvan panteon obnovljen u vreme cara Hadrijana tipičan primer antičke rimske građevine pokrivene kupolom. Sačuvano je i nekoliko bazilika: Bazilika Ulpia na Trajanovom forumu i Maksencijeva (Konstantinova) bazilika koja predstavlja istaknuti objekat prekriven svodovima. Sačuvani su i brojni obeliksi i slavoluci. Najčuveniji je Trajanov stub sa spiralnim reljefnim ukrasima koji prikazuje careve borbe sa Dačanima i stub Marka Aurelija koji prikazuje borbe sa Markomanima te slavoluci Septimija Severa i Konstantina.

Skulptura

Najoriginalniji izraz postignut je u portretnoj plastici kod koje se jasno uočavaju dva razdoblja: vreme Flavijevaca i Antonina te doba koje počinje sa Septimijem Severom a završava se propašću Zapadnog Rimskog carstva. Od Vespazijana do Komoda umetnost izrade portreta dostže tehničku virtuoznost ali izgled muškaraca se feminizira. U narednom razdoblju više puta dolazi do oživljavanja rimskog naturalizma. Zastupljeni su i omiljeni veliki portretni kipovi ( na primer Kolos iz Barlete). Javlja ju se i začeci spirituanosti koji je karakteristika kasnije, ranohrišćanske, umetnosti.

Slikarstvo

Za starije rimsko slikarstvopostoji značajan broj sačuvanih dela iz Pompeje. Kasnije antika nije naročiti dobro poznata zbog nedosttka sačuvanih dela. No i pored toga se može razabrati da u flavijevskom slikarstvu preovladava sakralna tematika sa alegorijskom figurama i prikazima koji gotovo bez izuzetka aludiraju na zagrobni život. Počevši od Severa slikarstvo je tehnički savršenije od plastike. Sakralne teme su još uvek česte ali se javljaju i dekoracije koje oponašaju takozvani Drugi pompejski stil (stena raščlanjena arhitektonskim elementima, pruža iluziju vidika na pejzaže, palate, vrtove more...). O sve jačem uticaju orijenta svedoči i činjenica da su od doba Flavijevaca sve češći mozaici. Brojna izuzetna dela su verovatno imitacije helenističkih slika ili mozaika. Mađu poslednjim umetnički zanimljivim delima su mozaici u Karakalinim termama iz III veka i mozaici koji ukrašavaju baziliku Junija Basa koja mnogim svojim karakteristima nagoveštavaju vizantijsko slikarstvo.

Starohrišćanska umetnost

Počeci hrišćanske umetnosti gotovo su bez izuzetka vezani za podzemna groblja, katakombe. U Rimu su najpoznatije i u umetničkom smislu najraskošnije Priskiline katakombe uz Via Salaria Nuova u kojoj se nalazi i kapela sa jednim od prvih prkaza Bogorodice sa detetom. O hronologiji slika u katakombama postoje nesuglasice. U najstarije se ubrajaju one slike koje podsećaju na Četvri pompejski stil (u katakombama sv Domitile, druga polovina II veka). Tipični hrišćanski motivi javljaju se početkom III veka na primer u Pretekstatovim katakombama u i kripti Lucine u Kalistovim katakombama. Značajni su motivi hrušćanski simboli: riba, jagnje, slova alfa i omega, pastir i slično.

Arhitektura

Legalizacijom hrišćanstva nastaju i raskošnija umetnička dela u svim oblastima pa i arhitekturi. Uobičajna arhitektonska vrsta je bazilika. Najznačajnija bazilika je stara Petrova crkva nakon koje se gradi čitav niz sličnih građevina u Rimu: Sent Đovano in Laterano (oko 335. godine), Sent Klemente- donja crkva (368-399) i druge. Među bolje sačuvanim bazilikama ističu se Santa Maria Magiora (352-356. ili 432-440. godine) i Santa Sabina (422-432. godina).

Skulptura

Starohrišćansku plastiku predstavlja uglavnom ukras sarkofaga. Sarkofazi rađeni za katakombe nastali su gotovo bez izuzetka tokom III i IV veka i u opštim karakteristikama odgovaraju opštem razvoju kasnorimske plastike. Takozvani aleksandrijski tip često prikazuju seoske i pastirske motive. Likovi su pravilno proporcionalni i vešto modelirani. Krajem III veka i u Konstantinovo doba širi se takozvani maloazijsko-antiohijski stil: prizori su uglavnom iz Biblije i nižu se u neprekidnom frizu.

Vizantijska umetnost u Italiji

Uticaj Vizantije u Italije je izražen počev od sredine petog veka a ovi uticaji do izražaja dolaze u dve najznačajnije građevine iz ovog perioda: u Baptisteriju pravovernih (Krstionici), sant Đovani in Fonte i u tzv. Mauzoleju Gale Placidije. Još su značajnije građavine iz VI veka kada je za Teodorika sagrađena bazilika Svete Apolinare Nuovo (Sainte Apollinare Nuovo) a naročito nakon Teodorikove smrti kada je za Justinijana i nadbiskupa Maksimilijana kraj Ravene sagrađena bazilika Svete Apolinare in Klase (Sainte Apollinare in Classe). Centralna građevina je Sent Vitale sagrađena između 526 – 547 godine. Građevine iz šestog veka imaju mnogo izrazitija vizantijska obeležja od onih sagrađenih u petom veku.

Skulptura u ovom periodu bila je ograničena na sitnu plastiku. Ističu se ukrašeni kapiteli. Tehnika rezbarenja u kamenu imala je uticaj i na izradu mermernih ploča koje su na ovaj način pretvarane u filigranski ornament.

Što se slikarstva tiče izraziti vizantijski karakter imaju samo mozaici u Raveni iz šestog veka. Mnoge mozike iz ovog perioda širom Italije izrađivali su grčki majstori. Uticaj vizantije na slikarstvo na teritoriji Italije bilo je izraženo sve do romaničkog perioda.

Predromaničko razdoblje od VIII do X

Arhitektura

Iz ovog razdoblja sačuvano je malo arhitektonskih dela. Sveti Benedeto u Males Venosta u blizini Bolcana (rani 9. vek) primer je jednostavne crkve sa tri apside na istočnoj strani vidljive samo u unutrašnjosti. Arhitektonski naglašen zapadni deo ima benedikstanska crkva U Farfi, severno od Rima. Sveta Prasede u Rimu je trobrodna bazilika sa osnovom u obliku latinskog krsta. Najranija pojava bačvastog svoda u Italiji javlja se kod crkve Tempijeto langobardo (italijanski Tempietto langobardo) u Čedadu (italijanski Cividade).

POVRATAK NA HOME PAGE