Beograd, grad veoma burne istorije, jedan je od najstarijih u Evropi. Njegova istorija traje punih 7000 godina. Prostor oko velikih reka Save i Dunava bio je naseljen još u paleolitskom periodu. Iz starijeg kamenog doba, potiču ostaci ljudskih kostiju i lobanja neandertalaca, pronađeni u kamenolomu kod Leštana, u pećini na Čukarici i u blizini Bajlonijeve pijace.

Ostaci kulture mlađeg kamenog doba, pronađeni su u Vinči, Žarkovu i u Gornjem gradu, iznad ušća Save u Dunav. To ukazuje da je prostor Beograda bio naseljen u kontinuitetu i da je intezitet tog naseljavanja bivao sve jači. Mnoga današnja naselja beogradske okoline leže na kulturnim slojevima ranijih praistorijskih naseobina.

    Srpska vladavina Beogradom počinje 1284. godine, kada srpski kralj Dragutin kao zet i vazal mađarskog kralja Ladislava IV dobija na upravu Mačvu sa Beogradom. To je bio period intenzivnog naseljavanja srpskog življa i jačanja uticaja Srpske pravoslavne crkve. Tu je Dragutin imao svoj dvor. Novosagrađena Saborna crkva, bila je oličenje snage i bogatstva mlade srpske države. Smrću kralja Dragutina na presto dolazi njegov brat Milutin, koji kratko vreme vlada Beogradom, jer grad, 1319. godine, osvajaju i do temelja ruše Mađari. Porušeni i zapusteli grad postaje pogranična baza ugarskom odupiranju širenju srpske države sa juga, u vreme cara Dušana. U takvom stanju Beograd dočekuje XV vek, kada na istorijsku scenu Evrope stupaju Turci, nova velika osvajačka sila.

    U želji da se što spremnije odupru turskoj najezdi i na Savi i Dunavu imaju jako uporište, Mađari dozvoljavaju izgradnju Beograda za vreme despota Stefana Lazarevića. On je Beogradom vladao od 1403. do 1427. godine, i to je vreme pravog procvata grada. Beograd je ne samo prestonica srpske države, već i najvažniji privredni, kulturni i verski centar. Grade se: Mitropolitska crkva, nova tvrđava (citadela), despotov dvorac, bolnica i biblioteka. Trgovci dobijaju povlastice i dolaze bogati i sposobni ljudi, koji doprinose prosperitetu grada. Pretpostavlja se da je grad tada mogao brojati 40-50 hiljada žitelja.

    Despotov naslednik Đurađ Branković, bio je prinuđen da grad preda Mađarima, a on po ugledu na Beogradsku, podiže Smederevsku tvrđavu. U vreme stogodišnje ugarske vladavine izmenjena je celokupna struktura stanovništva i izgled samog grada. Grad počinje naglo da stagnira, a potisnuto srpsko stanovništvo živelo je u predgrađu i njemu nije bio dostupan Gornji grad. Ugarski kralj Sigismund sve više naseljava mađarsko stanovništvo i širi uticaj katoličke crkve.

    Turci su znali da je Beograd najveća prepreka u osvajačkim pohodima ka Srednjoj Evropi. Posle pada Smedereva, 1440. godine, Beogradsku tvrđavu opsedala je turska vojska sa preko 100.000 ratnika, na čelu sa sultanom Muratom II. U želji da osvoje grad Turci na obližnjem brdu Žrnov, današnjoj Avali, podižu svoje utvrđenje, odakle su osmatrali i kontrolisali okolinu. Gotovo čitav jedan vek Beograd je odolevao turskim napadima. Konačno, Turci su pod vođstvom sultana Sulejmana Veličanstvenog, 28. avgusta 1521. godine, uspeli da osvoje Beograd - bedem hrišćanstva i ključ odbrane cele Ugarske. Grad je srušen i spaljen, a put ka Zapadnoj Evropi otvoren.

    Pomeranjem granice na sever, menja se strateški položaj Beograda, i u narednih 150 godina, on postaje relativno miran grad sa značajnijom trgovačkom i saobraćajnom funkcijom. Iz Smedereva je preseljeno sedište sandžaka i počinje njegova intezivnija izgradnja. U tek obnovljenom gradu orijentalnog izgleda, sve više cveta zanatstvo i trgovina. On je stecište trgovaca iz Dubrovnika, Venecije, Grčke i Austrije, kao i zanatlija: Turaka, Jermena, Cigana i Srba. Od zanatlija isticali su se abadžije, aščije, puškari i drugi. Pored čaršije podignuti su i brojni karavan-saraji, bezistani i džamije. Grad je izašao iz okvira srednjovekovnih bedema i počinje sve više da se širi duž poznatih trgovačkih puteva koji su vezivali Istok sa Evropom. Svoj najveći uspon pod Turcima, grad dostiže u XVII veku, kada broji 100.000 stanovnika.

    Krajem XVII veka u Beogradu hara kuga, što uz požare i pobune janičara, dovodi do njegove stagnacije. Posle 167 godina relativno mirnog razvoja, grad postaje meta ratnih sukoba. Nakon turskog poraza pod Bečom, septembra 1688. godine, Austrijanci su zauzeli Beograd. Turci ga, posle dve godine, vraćaju u svoje ruke, ali je grad iz ovih sukoba izašao razoren, a njegovo stanovništvo, zbog saradnje sa Austrijancima, izloženo ubijanju, progonu i pljačkama. Posle toga Beograd je ponovo pogranična varoš, i to sve do 1717. godine, kada ga Austrijanci pod vođstvom princa Evgenija Savojskog ponovo zauzimaju. Tada se na mestu već porušene Beogradske tvrđave gradi nova prema zahtevima savremenih vojno-strateških zahteva.

    Austrijska vladavina Beogradom u periodu od 1717. do 1739. godine označena je pravom transformacijom grada, jer on gubi dotadašnje tursko-istočnjačke crte i poprima obeležje srednjevropskog grada. Pored tvrđave i varoš je opasana bedemima, a izgrađena su i nova zdanja. Oživljava trgovina, a u njega se sve više doseljavaju Mađari, Nemci, Francuzi, Česi i drugi. Pri ponovnom turskom zauzeću, 1739. godine ruše se bedemi oko Beograda. Turci ruše austrijske kasarne i objekte, kao i kuće, a mnoge crkve pretvaraju u džamije. On ponovo postaje varoš orijentalnih obeležja i to sa pograničnim položajem, jer je Beogradskim mirovnim ugovorom granica povučena na reci Savi.

    Krajem veka u poslednjem austro-turskom ratu, Beograd je oktobra 1789. osvojen. Potpisivanjem Svištovskog mira 1791. godine, Austrijanci se povlače u Zemun, a janičarima se zabranjuje ulazak u beogradski pašaluk. Posle pogibije Mustafa-paše, 1801. godine, janičari uspostavljaju svoju vlast u gradu i okolnim selima. To je bilo vreme potpunog bezvlašća, janičarskog nasilja i pljački. Ono je bilo završeno poznatom sečom knezova i drugih viđenijih Srba, što je bilo povod za podizanje ustanka.

    Buđenje nacionalne svesti i događaji oko seče knezova doveli su do podizanja Prvog srpskog ustanka 1804. godine. Ustanak pod vođstvom Karađorđa imao je od samog početka za cilj i oslobađanje Beograda. Posle dve godine borbi, grad je osvojen 1807. godine. Karađorđe je beogradsku varoš osvojio 1806, a Beogradsku tvrđavu 1807 godine. Oko 25.000 srpskih ustanika pod vođstvom Karađorđa Petrovića grad je zateklo u ruševinama. On postaje prestonica tek oslobođenog dela Srbije i simbol slobodarskih tradicija njenog stanovništva. Po obnovi on postaje i značajan privredni, trgovački i kulturni centar. U njemu je već 1807. godine zasedao Praviteljstvujušći sovjet (srpska vlada), a od 1811. godine tu se nalaze i prva ministarstva. Iz Vojvodine i drugih krajeva dolaze viđeniji ljudi i intelektualci, među kojima Sima Milutinović i Dositej Obradović, koji je 1808. godine osnovao prvu Veliku školu.

    Dinamičan razvoj Beograda prekinut je turskim osvajanjem 1813. godine, a represalije koje su usledile dovele su do ustanka 1815. godine. Vođa ustanka, knez Miloš Obrenović, uspeo je da unese više diplomatije u odnose sa Turcima. On u Beograd, uz određene povlastice, sve više naseljava srpski živalj sa juga, pa Turci, gotovo u bescenje, počinju da prodaju imanja i kuće. Turci su zadržali tvrđavu, dok je varoš pripala Srbima. U gradu se podižu prvi značajni objekti: Konak kneginje Ljubice, Saborna crkva, dvorski kompleks u Topčideru... Sem svoje privredne funkcije Beograd je postao i značajno kulturno središte. Iz Kragujevca 1835. godine je preneta štamparija i počele su da izlaze "Novine srpske". Otvorena je Bogoslovija, prva gimnazija i grad postaje utočište brojnih kulturnih stvaralaca tog vremena poput: Vuka Karadžića, Sterije Popovića, Joakima Vujića, Dimitrija Davidovića i drugih.


    Prisustvo turske vojske u tvrđavi sputavalo je razvoj Beograda. Međutim, događaji oko ubistva jednog srpskog dečaka na poznatoj Čukur česmi, kada je došlo do bombardovanja beogradske varoši, bivaju povod da se počne pregovarati oko definitivnog odlaska turske vojske iz srpskih gradova. Posle vladavine od 346 godina, Turci 18. aprila 1867. godine definitivno napuštaju Beograd. Beograd je postao slobodan simboličnom predajom ključeva kada su i turske vojničke straže zamenjene srpskim vojnicima, a pored zastave Turske podignuta je i zastava Srbije. Knez Mihailo Obrenović preseljeva u Beograd prestonicu iz Kragujevca.

    To je bio novi podsticaj bržem privrednom i kulturnom razvoju grada. U drugoj polovini XIX veka izvršena je i njegova urbanistička i ostala evropeizacija. Centralni položaj imala je ulica Kneza Mihaila, najkraća veza između tvrđave i varoši. Ona ubrzo postaje i najvažniji trgovačko poslovni centar, kakvu je ulogu i danas zadržala. Stare zanate zamenjuje industrija, a trgovinu i saobraćaj pospešuje izgradnja pruge Beograd-Niš 1884. Grad dobija struju, tramvaj, parobrodsko društvo i značajne naučno kulturne ustanove (Velika škola 1863, Narodno pozorište 1869...).

    Započeta intenzivna izgradnja Beograda po njegovom definitivnom oslobođenju od Turaka, nastavljena je i u prvim godinama XX veka. Izgradnja Železničke stanice i Pristaništa na Savi dovode do premeštanja težišta grada i raniji tursko-istočnjački deo zvani Dorćol počinje da gubi od svog značaja. Ipak, smetnju daljem razvoju predstavljala je činjenica da je Beograd bio pogranični grad prema Austriji i predstavljao je prepreku njenoj osvajačkoj politici prema Balkanu.

    U planovima austrijskog i nemačkog prodiranja na Balkan tražen je povod da se vojno napadne Srbija. Nađen je u atentatu u Sarajevu, 28. juna 1914. godine na austro-ugarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda. Ultimatumom, a potom i napadom na Srbiju otpočeo je Prvi svetski rat. Tokom četvoromesečnog bombardovanja prethodnice austrijske vojske ušle su u Beograd 2. decembra 1914. godine, ali u njemu ostaju samo do 15. decembra. Okupator se morao povući zbog osnažene pozicije Srbije posle pobede u Kolubarskoj bici. Novi napad je usledio između 6. i 7. oktobra 1915. godine, pod vođstvom feldmaršala Mekenzena i trajao je punih 7 dana i 7 noći. I pored 9731 ranjenog i mrtvog vojnika, austrijska vojska je uspela da uđe u grad. Agonija Beograda trajala je tri godine. Probojem Solunskog fronta Srpska vojska i delovi savezničke vojske oslobodili su Beograd 1. novembra 1918. godine. Tokom Prvog svetskog rata, Srbija je izgubila 28% celokupnog stanovništva, a Beograd je među gradovima koji su najviše stradali.Odmah po oslobođenju Beograd je postao prestonica novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, što mu je dalo još veći impuls za bržu izgradnju. Uvećan za Zemun, Beograd prestaje da bude pogranični grad i brzo se razvija. Osim naglog širenja prema Avali, Košutnjaku, Čukarici i Dunavu, i unutar starog gradskog jezgra podignut je veliki broj objekata i građevina, čime Beograd dobija oblike evropskog grada. Ali, posle ubistva kralja Aleksandra I Karađorđevića, jačale su snage koje su iskazivale sve veće simpatije za nosioce novog svetskog poretka - Hitlera i Musolinija. To je rezultiralo pristupanjem Trojnom paktu 25. marta 1941. godine, da bi dva dana kasnije došlo do državnog udara, smenjivanja Vlade i velikih narodnih demonstracija.

    Samo nekoliko dana posle toga Beograd je postao meta strahovitih bombardovanja i razaranja. U naletu nemačke avijacije 6. i 7. aprila 1941. godine na slobodan grad, od bombardovanja je poginulo 2274 lica, a broj ranjenih je bio nekoliko puta veći. Lakše ili teže je oštećeno nekoliko hiljada zgrada, a od kulturno-istorijskih spomenika potpuno je spaljena Narodna biblioteka. Bio je to uvod u četvorogodišnji život grada pod okupacijom. Nemačke jedinice su ušle u Beograd bez ikakvog otpora 12. aprila 1941. godine. Uz sve progone i patnje koje su nanosili nemački okupatori, građani Beograda su morali da podnesu i znatne žrtve zbog savezničkog bombardovanja posebno u proleće i jesen 1944. godine. Porušeni su bili mnogi objekti, stambene zgrade, srušeni svi mostovi na Savi i Dunavu, a život je izgubilo oko 1160 građana. Tokom Drugog svetskog rata Beograd je izgubio oko 50.000 stanovnika i pretrpeo neprocenjive štete i razaranja. Beograd su oslobodile jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Crvene armije 20. oktobra 1944. godine.

    Nove komunističke vlasti hapse i likvidiraju političke protivnike, a beogradsku omladinu mobilišu za odlazak na Sremski front. Uprkos ogromnim razaranjima i opštoj nemaštini, Beograd je lagano počeo da se oporavlja od teških posledica rata i okupacije. Obnavljaju se porušeni privredni objekti i grade novi, naročito industrijski kapaciteti (pre svega u oblasti metalne, hemijske i elektro industrije), razvija se saobraćaj, obnavljaju se i proširuju kulturne i prosvetne institucije. Na političkom planu, donošenjem Deklaracije o proglašenju FNRJ kao savezne države republičkog oblika, 29. novembra 1945. godine, ukinut je monarhijski oblik vladavine u Jugoslaviji i zvanično započela komunistička vladavina Josipa Broza Tita. Proglašenjem Ustava FNRJ 31. januara 1946. godine, ustanovljena je socijalistička državna zajednica jugoslovenskih naroda i započela nacionalizacija imovine predratnih industrijalaca.

    Zahvaljujući specifičnoj politici Jugoslavije pod vođstvom Josipa Broza, Beograd je postao značajan međunarodni, politički, kulturni, sportski i privredni centar. U njemu su održani važni međunarodni skupovi: Prva konferencija šefova i vlada nesvrstanih zemalja, 1961. godine, zatim Konferencija o evropskoj bezbednosti i saradnji (KEBS), Konferencija UNESKA, Godišnja skupština banke i Međunarodnog monetarnog fonda, Šesti UNKTAD, kao i niz kulturnih, sportskih i drugih manifestacija.

    Da na unutrašnjem planu ima problema pokazali su studentski nemiri 1968. godine (usmereni protiv nerealnih socijalnih razlika i samovolje birokratskog aparata), a zatim i nacionalni momenat 1974. godine. Donošenjem Ustava iste godine država je krenula putem konfederacije. Nerešeni nacionalni, etnički, politički, ekonomski i drugi problemi u zemlji, doveli su do raspada Jugoslavije 1991. čime je okončan najduži period mira na Balkanu u XX veku. Od 1992. godine Beograd je prestonica SR Jugoslavije, koju čine Republika Srbija i Republika Crna Gora, a od februara 2003. Beograd je glavni grad Državne zajednice Srbija i Crna Gora. Maja 2006. Crna Gora proglašava samostalnost i od tada je Beograd glavni grad samostalne države Republike Srbije.

HOMEPAGE