 |
Opis:
Istina biti koju Hajdeger traži zahtjeva poznavanje svih boravišta istine. Okret, put silaska se mora pripremiti, temeljiti. Platonov nauk o istini je spis u kom filozof interpretirajući 'alegoriju pećine' iz sedme knjige Platonove Države, potvrđuje sposobnost da u kazanom otkrije ono ne kazano i tako uputi na promjenu prebivališta istine. Hajdeger ukazuje da sa Platonovom misli nestaje grčko poimanje istine koje je bilo nerazdvojno od poimanja bitka i kako se značenje istine sužava, pretvarajući se u dijalektičku istinu iskaza. Alegorija pećine ne obrađuje posebno άλήθεια-u, ali Hajdeger govori o prećutnom događanju kojim ιδέα stiče vlast nad άλήθεια-om. Analizi Hajdeger pristupa upućujući na sadržaj priče koju raščlanjuje na niz od četiri razna boravišta u gradaciji nagore i nadolje. Razlike između boravišta i stepena u prelaženjima temelje se na raznim vrstama άληθές-a mjerodavnog na svakom nivou, to jeste na raznim vrstama 'istine' koje vladaju na svakom stepenu. Stoga se, po Hajdegeru, mora razmisliti i označiti šta άληθές, ono- neskriveno, jeste na svakom stepenu.
Prvi stepen je prvo boravište. Ljudi su u pećini od svog djetinjstva. Kroz cijelu njenu dužinu ulazi svjetlost. Okovani su i okovi su im oko vrata i nogu. Mogu da gledaju samo ispred sebe. Gori im svjetlo vatre, iznad njih, iza leđa. Između te vatre i okovanih ljudi prostire se odozdo put, a duž njega zid sličan pregradi. Oni mogu vidjeti samo sjenke. Sjenke su iza njih jedina stvarnost i vremenom čovjek može uspješno da im daje imena, i otkrije čak zakonitost u njihovom pojavljivanju. Njih ljudi zovu, ističe Hajdeger, onim što je neskriveno.
Drugi stepen, navodi Hajdeger, izvještava o skidanju okova. Otvara se mogućnost da čovjek vidi ono što mu je do tada bilo nemoguće, ali sjaj vatre smeta i na nju nisu navikle oči. Riječ neskrivenost, άληθές pojavljuje se u komparativu, ono neskrivenije. Skidanje okova donosi neko oslobođenje, međutim smatra Hajdeger to još nije ona stvarna sloboda. Staza koja vodi pravoj slobodi je strma i teška. Promjena mjesta, prelazak iz boravišta u boravište ne može bez okretanja u smislu prilagođavanja iz područja onog što se prvo susreće u područje u kojem se pojavljuje samo biće.
Treći nivo je izlazak iz pećine, mjesto istinske slobode. Po Hajdegeru biti slobodan u slobodnom izvan pećine, zahtijeva najviše strpljenje i naprezanje. Prelaz iz pećine na dnevnu svjetlost izaziva bol i traži postepeno navikavanje na vezivanje pogleda za čvrste granice stvari koje su utvrđene u svom izgledu. Istinsko oslobođenje jeste postojanost okretanja onome što se u svom izgledu pojavljuje i u tom pojavljivanju je najneskrivenije.
Četvrti momenat je povratni put u pećinu. Hajdeger primjećuje da se oslobodilac više ne snalazi u pećini. On dolazi u opasnost da podlegne nadmoći tamo mjerodavne istine tj. zahtjevu zajedničke istine kao jedine i prijeteće.
U prikazu su prelazi bitniji od mjesta na kojima čovjek boravi u pećini i izvan nje. To govori o problemu koji Hajdeger postavlja, o pitanju povezanosti događanja. Kretanje iz pećine na dnevnu svjetlost i zatim natrag s dnevne svjetlosti bolan je put. U tom između se treba znati kretati, svaki pokret traži odlučnost, spremnost poznato nazvati nepoznatim, obrazovati se. Čovjeka predstavljačko mišljenje stalno prati, on ne može gledati u svjetlost Sunca. Njegov pogled traži odraze stvari u vodi prije nego što se usmjeri na svjetlost i u istinskom boravištu.
Hajdeger ističe da je za Platona ilustrativnost alegorije koncentrisana u ulozi vatre i sunčeve svjetlosti. „Doduše, neskrivenost se pominje u njenim raznim stepenima, ali se ona razmatra samo s obzirom na to kako ona ono što se pojavljuje čini dostupnom u njegovom izgledu i kako ona to što sebe pokazuje (ίδέα-u) čini vidljivim. Istinsko razmišljanje usresređuje se na pojavljivanje izgleda koje je dato u svetlini sijanja. Taj izgled daje pogled na ono kao koje svako bivstvujuće prisustvuje. Istinsko razmišljanje odnosi se na ίδέα-u. 'Ideja' je izgled koji daje pogled u ono što je prisutno. ίδέα je čisto sijanje u smislu izraza 'sunce sija'. 'Ideja' ne dopušta da se i nešto drugo (iza nje) 'pojavi'; ona sama jeste ono što sija i čemu je stalo jedino do svog sijanja. ίδέα je ono što može da sija. Suština ideje sastoji se u njenoj sposobnosti da sija i da bude viđena. Ta njena sposobnost izaziva prisustvovanje, i to prisustvovanje onog što je u svakom datom slučaju nešto bivstvujuće. U štastvu bivstvujućeg svaki put prisustvuje bivstvujuće. A uopšte uzev, prisustvovanje je suština bivstvovanja. Zato se za Platona prava suština bivstvovanja sastoji u štastvu. Čak i kasnije terminologija pokazuje sledeće: quidditas, a ne existentia, jeste istinsko esse, to jaste essentia. Ono što ideja, u svom sijanju, izlaže gledanju i tako dopušta da se to vidi jeste -za pogled usresređen na tu ideju- ono neskriveno onog kao koje se ideja pojavljuje. Tako se to-neskriveno shvata, unapred i jedino, kao ono-razabrano u razabiranju ideje ίδέα-e, kao ono-saznato (γιγνωσκόμενον) u saznavanju (γιγνώσκειν-u) suštinski se odnosi na 'ideju'. Usvajanje te orijentacije na ideje određuje odsad suštinu razabiranja, a zatim suštinu 'razbora'“.(Hajdeger, 2003:203). Izvorna istina kao neskrivenost dolazi pod vlast ideje, postajući tako puka ispravnost gledanja i slaganja što će biti presudno posebno za evropsko mišljenje. To je po Hajdegeru uslovilo rađanje metafizike. Razdvajanje mišljenja i bitka uzrokovalo je nastanak mnogih raskola. Ideje sad osposobljavaju nešto da se pojavi u svojoj biti i da samo tako prisustvuju u svojoj postojanosti. One su sad jedino mjerodavne. Transformacija suštine istine u isto vrijeme je, ističe Hajdeger, promjena mjesta istine.
„Priča ispričana u alegoriji pećine daje sliku onog što se dešava sada, i što će se dešavati ubuduće, u istoriji zapadnog čovečanstva: čovek misli u smislu suštine istine/istinitosti kao ispravnosti predstavljanja sveg bivstvujućeg po 'idejama' i procenjuje svu stvarnost po 'vrednostima'. Ono što je jedino i pre svega jeste odlučujuće nije koje su ideje i koje su vrednosti postavljene, nego činjenica da se uopšte stvarnost tumači po 'idejama', da se uopšte 'svet' meri po vrednostima“.(Hajdeger, 2003:213).
Isprepletenost istine, slobode i čovjeka tražiće ponovne silaske u pećinu kako bi u službi pitanja mišljenje pronašlo stazu smisla.
|
