BIOGRAFIJA
Odrastao je
u provincijskoj sredini, na sjeveru
siromašne savezne južne države Misisipi. Taj kraj i ljudi ostavili su neizbrisiv
trag u njegovoj prozi. Fokner nije maturirao, ali je mnogo čitao (od svjetskih
klasika do francuskih simbolista: Pola Verlena, Vajlda, Dostojevskog, Flobera,
Remboa, Svinburna, Šekspira, Servantesa ).
1918. primljen je kao dobrovoljac u pilotsku školu britanskog vazduhoplovstva u
Kanadi. Nakon rata vratio se u Oksford, gdje je proživio
najveći dio života (pred
kraj života često je boravio u državi Virdžiniji kod kćerkine porodice). Nakon
pjesama i kraće proze, prvi mu je početnički roman »Vojnikova plata«, 1926.
Budući da je teško nalazio izdavače, do kraja II. svjetskog rata povremeno je
odlazio u Holivud, gdje je pisao i prepravljao uglavnom tuđe scenarije; poznate
su njegove prerade Hemingvejevih romana. Poslednjih petnaestak godina života
uživao je veliku popularnost i bio svojevrstan ambasador američke kulture u
Evropi, Južnoj Americi i Japanu. Godine 1949. dobio je Nobelovu nagradu za
književnost, održavši pritom vjerovatno najpoznatiji i najbolji govor koji je
ikada izgovoren tokom te svečanosti.
Na početku Foknerovog velikog doba njegov je treći roman »Sartoris«, 1929.,
priča o uglednoj porodici tog imena kojom počinje njegova saga o Joknapatafi i
gradiću Džefersonu (apokrifna imena za gradić sličan Oksfordu i njegov okrug
Lafajet). Na neobično tačno opisanu i u svakom detalju proživljenu priču o
životu svoje regije (što ga čini i regionalnim piscem), Fokner je izgradio
istorijski, simbolični i mitski svijet. Prozom biblijske veličine i grozničavog
intenziteta, Vilijam Fokner je stvorio, kako je rekao jedan kritičar, "kosmos
koji niko ne posjeduje". Po senzibilitetu blizak naturalističkim piscima kraja
19. veka, no istovremeno visoko svjestan i savjestan umetnik, u svoj je opus
integrisao mnoge modernističke narativne tehnike (npr. tehniku toka svijesti,
vremenskog flešbeka koji nalazimo u filmovima, polifoniju glasova, narativne
rezove i poetske komentare).
Roman »Buka i bes«, 1929., prikaz je propasti četvoro djece stare porodice
Kompson, uklopljen u istoriju američkog Juga, a ujedno i eksperimentalni,
inovativni roman toka svijesti koji može stati uz bok Džojsovom »Uliksu«.
Radikalnost foknerovske inovacije vidljiva je i po tom što je, esencijalno, sav
roman sadržan u svijesti idiota Bendžija. Tom je djelu poput slike u ogledalu
suprotstavljen roman o krajnje siromašnoj seljačkoj porodici Bundrenovih, »Kad
ležah na samrti«, 1930., koji se sastoji od unutrašnjih monologa muža i
(umiruće) žene, njihove vizionarske i ekstravagantne djece i susjeda, a radnja
kulminira u mitsko-grotesknom, ali primitivnom i tvrdoglavom, ustrajnom
prevoženju majčinog tijela na daleko groblje u doba velike poplave.
Posebno je šokantno »Svetilište«, 1931., u kojem impotentni gangster Popaj
kukuruznim klipom siluje otmjenu i izazovnu Temple
Drejk te sa njom živi u bordelu u Memfisu. Andre Malro nazvao
je »Svetilište« prodorom grčke tragedije u kriminalni trivijalni roman.
Slede »Svetlost u avgustu«, sa središtem oko tragičnog lika Hrista-Sotone,
heroja i zločinca Džo Kristmasa, opsednutog hipernadraženom rasnom
stranom i samomržnjom zbog sumnje da ima crnačke krvi; taj
roman istovremeno sadrži i najpotresniju ljubavnu priču u Foknerovom opusu i
prikaz otrovnog bujanja vjerskog fanatizma, te »Avesalome, Avesalome!«, 1936.,
tehnički nerazmrsiv splet opsesivnog unutrašnjeg monologa mladog Kventina
Kompsona i trostrukog narativnog prenošenja verzija priče o usponu i padu Tomasa
Sutpena u doba pre, tokom i posle Američkog građanskoga rata - radnja se događa
pola vijeka prije same priče o usponu i padu Juga kao kao zasebne civilizacije. Taj
roman, koji je sam pisac smatrao svojim najvećim ostvarenjem, "najfoknerskiji"
je autorov iskaz o Jugu, ljudskoj sudbini i životu uopšte.
»Zaselak«, 1940., prvi je deo "trilogije" o porodici Snoups, groteskno
prikazanih i karikiranih pripadnika razgranatog plemena "belog šljama" i njihove
najezde na Džeferson pod vođstvom Flema Snoupsa, koji u preostala dva
dela, »Grad«, 1957. i »Palata«, 1960., preuzima banku i postaje vodeća ličnost u
Džefersonu sve dok ga ne ustrijeli prevareni rođak. I u toj trilogiji, koja sadrži
više političke satire i društvene kritike, a manje mitske veličine i tragičnog
raskola nego što je uobičajeno kod njega, Fokner ostaje majstor: uz svu
detaširanost i sarkazam, trilogija obiluje nezaboravnim scenama i likovima među
kojima dominiraju Foknerov alter ego, advokat Gavin Stivens i njegov prijatelj,
zdravorazumski i humani prodavac V.K.Retlif (kasnije se ispostavilo da V. K.
stoji za Vladimir Kirilovič - još jedan Foknerov ironično-humani komentar u doba
bujanja makartizma i hladnog rata).
Od kasnijih romana su poznatiji »Uljez u prašinu«, 1948., mešavina detektivske
priče i pomalo didaktične priče usmjerene protiv rasnog grijeha Juga otjelovljenog u
linčovanju, zatim »Bajka«, 1954., alegorijska povijest koja rekreira hrišćanski
mit, smješten u rovove 1. svetskog rata u Francuskoj,
te »Lupeži«, 1962., zadnji roman, objavljen tik pre piščeve smrti - laka priča protkana
nostalgijom za prošlim vremenima. Ta se djela inače smatraju slabijim i
moralizatorskim iskazima autora koji je u to doba izgradio personu južnjačkog
gospodina liberalno-humanističkih pogleda.
No, u velikom, tragičnom razdoblju Foknerovog stvaralaštva, koje je trajalo od
kraja dvadesetih do sredine četrdesetih, pojavila su se i dela hibridnih oblika:
u »Divljim palmama«, 1939., autor modernu gradsku priču o tragičnoj ljubavi
prepliće s komičnim narodskim "epom" o doživljajima nevino osuđenog robijaša u
vrijeme velike poplave. Koristeći
tok svesti Fokner, kroz nesrećnu ljubav muškarca i žene, priča o odnosu
pojedinca i ( malograđanskog ) društva, ljudskom moralu i nemogućnosti
ostvarenja individue.Neke
je
zbirke novela objavio kao "romane": »Nepobjeđeni«, 1938., (Foknerov "vestern" i
njegovo najpristupačnije djelo), te hronika bogate farmerske obitelji
MekKaslin »Siđi, Mojsije«, 1942., zapravo zbirka povezanih pripovedaka u kojima
se ističe »Medved«, prikaz obrednog lova na drevnog medveda, simbola iskonskog
prirodnog poretka - priča protkana nostalgijom za nepovratno nestalim
"izgubljenim rajem". U tom je smislu zanimljiv i »Rekvijem za opaticu«, 1951.,
sastavljen od dramskih i proznih segmenata. Fokner je objavio i nekoliko zbirki
novela te razgovora sa studentima na raznim univerzitetima (Virdžinija Tek,
Nagoja), a posmrtno su izašli neki početnički radovi i izabrana pisma.
 |
 |
 |
 |
 |
 |