Knjizevni rad

Andric je u knjizevnost usao pesmama u prozi „U sumrak“ i „Blaga i dobra mesecina“ objavljenim u Bosanskoj vili 1911. godine. Pred Prvi svetski rat, u junu 1914. godine, u zborniku Hrvatska mlada lirika objavljeno je sest Andricevih pesama u prozi („Lanjska pjesma“, „Strofe u noci“, „Tama“, „Potonulo“, „Jadni nemir“ i „Noc crvenih zvijezda“). Prvu knjigu stihova u prozi - „Ex Ponto“ - Andric je objavio 1918. godine u Zagrebu, a zbirku „Nemiri“ stampao je u Beogradu 1920. godine. Sve Andriceve lirske pesme koje za njegovog zivota nisu bile sabrane u knjigu objavljene su posthumno, 1976. godine u Beogradu, pod nazivom „Sta sanjam i Sta mi se dogadja“.
Andricevo delo mozemo podeliti u nekoliko tematsko-zanrovskih celina.


U prvoj fazi, koju obelezavaju lirika i pesme u prozi (Ex Ponto, Nemiri), Andricev iskaz o svetu obojen je licnim egzistencijalno-spiritualnim traganjem koje je delomicno bilo podstaknuto i lektirom koju je u to vreme citao (Kirkegor na primer). Misljenja kritike o umetnickim dosezima tih ranih radova podeljena su: dok srpski kriticar Nikola Mirkovic u njima gleda vrhunac Andricevog stvaralastva, hrvatski knjizevni istoricar Tomislav Ladan, Andricev zemljak iz srednje Bosne, smatra da se radi o nevaznim placljivim adolescentskim nemirima koji odrazavaju piscevu nezrelost i nemaju dublje ni univerzalnije vrednosti.
 

Druga faza, koja traje do Drugog svetskoga rata, obelezena je Andricevim okretanjem pripovedackoj prozi i, na jezickom planu, definitivnim prelaskom na srpsku ekavicu (sto je u dosta radova stvorilo cudnu mesavinu u kojoj narator koristi srpski ekavski, a likovi - cesto fratri - govore nekim od jekavskih ili ikavskih dijalekata). Po opstem priznanju, u vecini pripovedaka Andric je nasao sebe, pa je ta zrela faza spada u umetnicki najproduktivnije, s vecinom Andricevih najcenjenijih prica.
Pisac nije bio sklon knjizevnim eksperimentima koji su dominirali u to doba, nego je u klasicnoj tradiciji realizma 19. veka, plasticnim opisima oblikovao svoju vizuru Bosne kao razmedja istoka i zapada, natopljenu iracionalizmom, konfesionalnim animozitetom i emocionalnim erupcijama, ponajvise na erotskom planu. Licnosti su pripadnici sve cetiri etnicko-konfesionalne zajednice (Bosnjaci, Jevreji, Hrvati, Srbi - uglavnom prozvani po konfesionalnim, cesto pejorativnim imenima (Vlasi, Turci)), uz pojave stranaca ili manjina (Jevreji, strani cinovnici), a vremensko razdoblje pokriva uglavnom 19. vek, ali i prethodne vekove, kao i 20.
 

Treca faza obelezena je obimnijim delima, romanima Na Drini Cuprija, Travnicka hronika, Gospodjica i nedovrsenim delom Omerpasa Latas, kao i najznacajnijim ostvarenjem toga razdoblja, pripovetkom Prokleta avlija. Uz izuzetak Gospodjice, realistickog psiholoskog romana smestenog u srpsku palanacku sredinu, radnja ostalih dela uglavnom je smestena u Bosnu, u njenu proslost ili u narativni spoj proslosti i sadasnjosti.

Homepage