ISTORIJA PRAGA

Praška istorija počinje sa osnivanjem Praškog zamka, 880. godine, kada je Prag postao sedište najstarije češke dinastije, Premisla (Premysl). Osnivač dinastije je bio knez Borivoj, koji je ujedno i prvi hrišćanski vladar grada. Prvi istorijski spisi o privrednom životu i naseljavanju grada potiču iz doba arapsko-jevrejskog trgovca Ibrahima Jakuba, koji je boravio u Pragu 965. i 966. godine. U 13. veku nastala su tri odvojena dela grada ispod Praškog zamka, svaki opasan zidinama i sa svojom vlašću: Stari grad iz 1230., Galski grad iz 1240. koji se krajem 13. veka spojio sa Starim gradom i Mali grad iz 1257.

Prag je doživeo značajan privredni napredak tokom srednjeg veka, za vreme Karla IV, češkog kralja i cara Svetog rimskog carstva, koji je u Pragu osnovao najstariji univerzitet u Centralnoj Evropi, 1348. i izgradio Novi grad i niz javnih građevina - Karlov most, Katedralu Sv. Vida, slovenski manastir i dr. Prag je tada imao 40 hiljada stanovnika, zauzimao je površinu od 8km² i predstavljao je jedan od najvećih evropskih gradova toga doba. Od 1419. do 1434. je trajala Husitska revolucija, pod vođstvom Jana Husa, kada su se Česi, uglavnom seljaci i sitna buržoazija, borili za svoja politička prava. Osim Husa revolucionare je predvodio i Jan Žižka, koji je takođe postao nacionalni heroj.

Od 1526. Prag je bio sedište Habzburške dinastije, međutim Česi su se borili protiv vladajuće dinastije i posle prve ozbiljnije revolucije, 1547. i poraza ustanika, građani Praga su izgubili dotadašnja politička prava. Zahvaljujući Imperatoru Rudolfu II (1576-1612.), koji je bio ljubitelj umetnosti, kulturni život u Pragu je nastavio da se razvija. Posle neuspeha najveće anti-habzburške revolucije, 1620. u bitci kod Belih Planina, Prag je izgubio političke privilegije, a idejne vođe naroda su bile prinuđene da napuste zemlju usled kontra-reformacije Katoličke crkve. Prag je tada definitivno prestao da bude prestonica Imperije, međutim posle Tridesetogodišnjeg rata nastavljena je rekonstrukcija praških građevina u karakterističnom stilu “praškog baroka”.

Česi su definitivno primili katoličku veru 1648. godine. Za vreme Sedmogodišnjeg rata Prusi su zauzeli Prag 1757. Imperator Jozef II je 1784. spojio četiri dela grada, Stari grad, Novi grad, Mali grad i Hradčane u jednu celinu - prestoni grad Prag, koji je postao centar privrednog razvoja i nacionalnog preporoda Češke. Ovaj proces je dostigao vrhunac 1848. posle oslobođenja države, a praćen je stvaranjem Nacionalnog teatra (1881-1883.), osnivanjem Češkog univerziteta (1882.) i Češke akademije nauka i umetnosti (1890.) i izgradnjom Nacionalnog muzeja (1890.).

Prag je 28. oktobra 1918. postao prestonica Čehoslovačke koja je nastala po raspadu Austro-Ugarske Carevine. Četiri godine kasnije, 1. januara 1922., Prag je okupio 37 gradskih celina, čime je stvoren moderni metropolis, koji je 1938. godine imao blizu milion stanovnika. Hitlerove trupe su okupirale grad 15. marta 1939. Anti-fašistička borba je trajala više od šest godina a obeležili su je zatvaranje češkog univerziteta 17. novembra 1939. i ubistvo “protektora” R. Hajdriha 27. maja 1942. Vrhunac oslobodilačkih borbi je bio od 5-9. maja 1945.

Posle izbora 1946. i Februarskih događanja 1948., na vlast je došla Komunistička partija. Posle uspostavljanja programa “Put ka socijalizmu”, došlo je do intenzivnog privrednog razvoja, u Pragu je izgrađeno 150 hiljada stanova, metro, mostovi i infrastruktura ali je grad ipak počeo da zaostaje za ostalim evropskim metropolama. Pet članica Varšavskog pakta su okupirale Prag 1968. u znak odmazde zbog započetih političkih i kulturnih reformi češke vlade. U periodu normalizacije, od 1969-1989., došlo je do zaostajanja u privrednom razvoju i stagnacije u svim sferama života. Jedini uspešan proces u ovom periodu je rekonstrukcija starog, istorijskog jezgra Praga, čime je stvorena jedinstvena urbana celina sa više od dve hiljade istorijski značajnih građevina i spomenika. Tako je Prag postao jedan od najznačajnijih kulturnih centara Evrope.

Značajan istorijski obrt koji je doneo nadu u bolju budućnost Praga je bila “plišana revolucija” koja je počela 17. novembra 1989. demonstracijama na Venceslavovom trgu i dovela do slobodnih parlamentarnih i lokalnih izbora u leto i jesen 1990. godine. Posle raspada Čehoslovačke, 1. januara 1993. Prag je postao prestonica Češke republike, koja od tada doživljava intenzivan ekonomski razvoj.

Geografski podaci

Prag je glavni grad Češke republike, koja se sastoji iz Češke i Moravske regije i dela Šlezije. Nalazi se na 50° 05' severne geografske širine i 14° 27' istočne geografske dužine. Prag je smešten na obalama reke Vltave, u njenoj uskoj rečnoj dolini koja se pruža dalje prema severu, sve do Polapske nizije u dolini Labe. Dolina je okružena rečnim terasama i niskim brdima koja predstavljaju krajnje severo-zapadne obronke Češko-moravske visoravni, odnosno južne delove Češkog basena. Grad pokriva površinu od 496km². Minimalna nadmorska visina je 180m a maksimalana 400m. Prag se nalazi na području sa umerenom kontinentalnom klimom, prosečna godišnja temperatura je 9°C. Najtopliji mesec je jul sa prosečnom temperaturom od 19°C a najhladniji je januar sa -0,9°C. Prosečna godišnja količina padavina je 527mm i ima prosečno 93 kišna dana godišnje.

Grad je podeljen na 22 administrativne celine. Istorijski centar grada čini 5 celina: Hradčani, Mali grad (Mala Strana), Stari grad (Stare Mesto) sa Josefovim, starim jevrejskim kvartom, Novi grad (Nove Mesto) i Višehrad. Grad ima 1.200.455 stanovnika (prema popisu iz 1997. godine). Vreme je centralno - evropsko, zvanični jezik je češki, zvanična valuta je češka kruna.

Prag - kulturni i istorijski centar Češke

Prag je grad najveće istorijske vrednosti u Češkoj. Grad sa dugom tradicijom je nastao i razvijao se na raskrsnici puteva u srcu Evrope. Prag je glavni privredni, ekonomski i kulturni centar Češke republike. Istorijski centar grada predstavlja deo svetske kulturne baštine. Istorija grada počinje još u starom dobu, kada je teritorija grada bila naseljena plemenima Kelta i potom Slovena. Još od svog osnivanja Prag je igrao značajnu ulogu u istoriji nacije, ali i Evrope. Pragom su vladale mnoge dinastije - Premisli, Luksemburžani, Habzburgovci. Najveći procvat grad je doživeo u doba Imperatora Karla IV Luksemburškog, kada je bio prestonica Svetog rimskog carstva i najveći grad Evrope. Od tog vremena, Prag egzistira kao jedan od najlepših gradova Evrope i sveta. NJegovi epiteti su “zlatni grad”, “grad stotinu tornjeva”, “magični grad”, “majka svih gradova”, “kruna sveta”, “san u kamenu”. Mnogi poznati ljudi su iskazali svoje divljenje gradu, među njima su L. van Betoven, F. M. Dostojevski, A. Rodin, G. Apoliner, P. I. Čajkovski, kraljica Elizabeta II, Papa Jovan Pavle II.

 U svojim delima Prag su opisali mnogi umetnici iz različitih epoha. Najpoznatiji među njima su dva velika kompozitora, Bedžih Smetana i Antonjin Dvoržak. Smetana (1824-1884.) se u Pragu školovao, osnovao je Muzičku školu i učestvovao u osnivanju Operske kuće. Dugo je živeo u Pragu i tu je i umro. Češku i Prag pominje u svojim čuvenim simfonijskim poemama poput ciklusa “Moja zemlja” i poeme “Vltava” i “Sa čeških polja i lugova”, a takođe u operi “Brandeburžani u Češkoj”. Dvoržak (1841-1904.) se rodio u selu Nelahozeve u blizini Praga. Studirao je u Pragu gde je kasnije bio član orkestra Nacionalnog teatra i potom direktor Praškog konzervatorijuma. Volfgang Amadeus Mocart je za vreme svog dugogodišnjeg boravka u Pragu napisao simfoniju “Prag” kao i operu “Don Đovani”, 1787. U svojim književnim delima, o Pragu su pisali Milan Kundera (“Nepodnošljiva lakoća postojanja”), pesnik Jaroslav Sajfert (“Uplakani grad” i “Odeveni u svetlost”), Franc Kafka, Vaclav Havel, sadašnji predsednik države, inače dramaturg i esejist, Jan Neruda, Jaroslav Hašek, Maks Brod, Egon Ervin Kiš.

Po osnivanju Karlovog univerziteta, 1348. Prag je postao jedan od glavnih univerzitetskih centara Evrope. Nekad su se na Univerzitetu izučavali teologija, pravo, medicina i umetnost, dok danas najveći značaj imaju Ekonomski, Tehnički, Hemijski fakultet i Akademije umetnosti, naročito Fakultet za filmsku i televizijsku režiju (FAMU). Veliki broj čuvenih režisera (među njima i dosta Jugoslovena) je studiralo režiju baš na ovom fakultetu. Najpoznatiji su Miloš Forman (dobitnik Oskara za filmove “Let iznad kukavičjeg gnezda” i “Amadeus”) i Jirži Mencel (“Strogo praćeni vozovi”). Na Karlovom univerzitetu su studirali i naučnik Johan Purkinje, naš Nikola Tesla, Albert Ajnštajn, arheolog Bedžih Hrozni i mnogi drugi znameniti pojedinci iz svih oblasti. Glavni reprezenti bogatog kulturnog života Praga su i Nacionalni teatar (u Pragu se nalazi još pedesetak pozorišta), Nacionalni muzej i Državna operska kuća, kao i Praški prolećni muzički festival, Češki filharmonijski orkestar i Praški simfonijski orkestar.

Prag predstavlja jedinstvenu kolekciju istorijskih spomenika ogromne vrednosti. Specifična forma ovog grada je oblikovana stotinama godina unazad. Rezultat toga je ono što danas možemo videti u Pragu, remek-dela arhitekture, vajarstva, slikarstva i svih ostalih vidova umetnosti, koja su i pored velikih ratova i razaranja grada ostala sačuvana. Glavni reprezenti grada su Hradčani sa Praškim zamkom na uzvišenju koje dominira celim gradom, Mali grad i Stari grad. Ovi delovi grada su posebne istorijske i urbane celine. Svaki deo ima svoje znamenitosti - simbole češke istorije i državnosti. Tu su Katedrala Sv. Vida, Kule Starog grada i Karlov most, najstariji kameni most u Centralnoj Evropi. U praškoj arhitekturi se prepliću različiti umetnički stilovi - gotski, renesansni, barokni i moderni.

Poreklom iz Praga su nemački pisac Rajner Marija Rilke (čuveni avangardni romansijer i pesnik), kompozitor Rudolf Friml (poznat po svojim operetama i muzičkim komedijama), naučnici Karl i Tereza Kori (bavili su se medicinskim istraživanjima, problemima dijabetesa i malignih oboljenja, otkrili su mnoge značajne fiziološke procese), austrijska operska pevačica Ernestina Šuman, austrijski pisac Franc Verfel, američki graditelj cepelina Karl Arnštajn, izdavač i crtač Vencel Holar, hemičar Jaroslav Hejrovski (dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1959. za otkriće polarografa), nemački psiholog Maks Varthajmer i drugi.

                POCETNA STRANA         ZNAMENITOSTI PRAGA         GALERIJA PRAG         KVIZ