|
Dok XIX v. karakterisu epohe u kojima preovladjuje jedan knjizevni pravac,u XX vijeku naporedo tece vise pravaca, tako da gotovo nemogu}e izdvojiti jedan i njime obiljeziti to doba. Ipak , razdoblje od 90tih godina XIX vijeka do I.svjetskog rata moze se obiljeziti imenom moderna ili modernizam. Moderna nije jedinstven pokret,a sam termin moderna javio se 80-tih godina u njemackoj knjizevnosti oznacavajuci nastojanja mladih stvaralaca okrenutih protiv pozitivizma u filozofiji i realizma u umjetnosti , ona je razlicito obiljezena u razlicitim zemlj ama.Naprimjer,u Austriji pjesnici propagiraju individualnost i umjetnost duze. U Francuskoj modernizam je simbolistickog smjera, u sjevernim zemljama naglaseni su psihologizam i mistika. Istovremeno, u likovnoj umjetnosti preovladava impresionizam u Francuskoj i secesija u Njemackoj. Ali pored raznovrsnosti , postoje neke osnovne odlike moderne : bjezanje od stvarnosti i okretanje unutrasnjem covjekovom zivotu, dakle trazenje subjektivnog "ja", pesimizam i individualizam, isticanje osjecanja i subjektivnosti i trazenje svega novog i iracionalnog. Moderna se , dakle, bavi misticnim ,iracionalnim i spiritualnim vidovima stvarnosti . Njeni umjetnici koji se suprostavljaju realizmu zapravo na svoj nacin ozivljavaju romantizam. Zato se ovaj period u nauci knjizevnosti oznacava kao neoromantizam. Moderni stvaraoci iznad svega postuju individualni dozivljaj i licno tumacenje , i oni ne samo da su preplitali vise stilskih tendencija u jednom djelu ,nego je cak i njihova parola glasila:svako na svoj nacin,svako prema svome vienju i razumijevanju svijeta. |
Iako moderna obuhvata promjene u umjetnosti u posljednjoj cetvrtini XIX vijeka , njeni korijeni su se javili mnogo ranije , u 60tim god. u pjesnistvu Sarla Bodlera koje predstavlja prekretnicu ne samo u francuskoj knjizevnosti , kojoj ovaj pjesnik pripada , nego i znatno sire. Sam Bodler svoju poeziju naziva modernom , a njegovi sljedbenici ga uzimaju kao stvarnog zacetnika simbolizma. Za njegovo ime vezuju se i impresionizam i dekadenca, jos dva stilska pravca s kraja XIX vijeka.
Bez obzira na stilsku orijentaciju pojedinih stvaralaca iz doba moderne , na njihove ideje , motive i gradju snazno je uticali filozofi iracionalizma,metafizike i spiritualiz ma. Posebno jak uticaj na modernu izvrsili su : Artur [openhauer (1778-1860), Fridrih Nice (1884-1900), Rolf Valdo Emerson (1803-1882) i Anri Bergson(1859-1941).Znacajni su bili i engleski filozof Tomas Karlajn,njemacki Eduard von Emerson,a na poseban nacin i muzicar Rihard Vagner. Prvi put na evropsku literaturu uticu i americki mislioci i stvaraoci. U ovo doba simbolizam kao svoje utemeljivace prihvata Volta Vitmena i Edgar Alan Poa.
Moderna u ju`noslovenskim knji`evnostima znaci prije svega
zaokret prema Evropi.U njoj se , u zavisnosti od nacionalnih i kulturnih uslova
javljaju razliciti uticaji:dekadencija,parnasizam, simbolizam,
psihologizam,secesija i dr. , koje obiljezavaju specificnosti srpske,hrvatske i
slovenacke moderne.Srpski pisci s kraja XIX i pocetka XX vijeka orijentisani su
pretezno prema francuskoj knjizevnosti , dok su hrvatski i slovenacki oslanjaju
prete`no na Njemacku , odakle je i dosao naziv moderna. Na srpsku knji`evnost
ovog razdoblja najvise djeluju parnasizam i simbolizam.Preko njih nasi kriticari
i pjesnici prihvataju kult lijepog,odnosno artizam , savrsenstvo forme i
estetizam.Dakle otmjenost,estetizam,pesimizam i aristokracija karakterisu onu
grupu stvaralaca koji se razvijaju pod uticajem francuske knji`evnosti. Drugu
grupu cine pjesnici suprotne orijentacije,koji i dalje njeguju tradicionalno
srpsko rodoljublje i politicku i drustvenu aktivnost.
DUKOM design
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
