GLAVNI   DIJELOVI   RAČUNARA

• OSNOVE PERSONALNIH RAČUNARA
• GLAVNI DIJELOVI RAČUNARA
• IZLAZNI UREĐAJI RAČUNARA
• PARAMETRI KLASIFIKACIJE RAČUNARA
• KVIZ

GLAVNI DIJELOVI RAČUNARA

Postoji mnogo dijelova računara, ali ćemo se  koncentrisati samo na  one koje svaki računar mora da ima da bi funkcionisao.

KUĆIŠTE

Limena kutija koju ljudi nazivaju hard diskom, zapravo predstavlja kućište u koje se smještaju matična ploča, procesor, hard disk, disketna jedinica, grafička  kartica i druge komponente. Kvalitet kućišta nije presudan, pa se izbor vrši na osnovu tipa (AT ili ATX) i jačine napajanja. Tip kućišta mora da odgovara izabranoj matičnoj ploči, pri čemu treba reći da je danas ATX sve popularniji, kako zbog novijih matičnih ploča koje se izrađuju u ovom formatu, tako i zbog prednosti koje ovaj sistem donosi. U odnosu na AT standard, ATX je povezan sa matičnom pločom na višem nivou, tako da se računar može aktivirati u određeno vrijeme, ili na zahtjev preko modema ili mrežne kartice. Što se cijene tiče, kućišta poznatih proizvođača su skuplja uglavnom zbog pouzdanijeg napajanja.

                                    MATIČNA PLOČA

Ako bismo na dijelove računara gledali kao na ljudske organe, onda bismo matičnu  ploču mogli posmatrati kao kostur. Matična ploča (eng. mainboard) je ono što  povezuje sve ostale dijelove računara. Na nju su povezani svi ostali uređaji: miš, tastatura, procesor, hard disk... Možemo slobodno da kažemo da je matična ploča, uz procesor,  najvažniji uređaj na računaru. 

     Slika 1.: Matična ploča

Matična ploča se bira u skladu sa procesorom. Matična ploča igra važnu ulogu u računaru - od nje zavisi tip i broj dodatnih kartica koje možemo instalirati, kao i maksimalna količina memorije. Neke ploče se prave sa ugrađenim zvučnim i grafičkim  karticama (ponekad i modemom i mrežnom karticom), čime se sužava mogućnost izbora, ali se smanjuje i cijena. Takve "integrisane" matične ploče po pravilu treba izbjegavati.

                                    PROCESOR

Najveći dio rada računara svodi se na obradu podataka. Dok igramo igricu, kucamo  tekst ili crtamo, sve to vreme negdje u računaru obrađuju se milioni podataka u djeliću  sekunde. Procesor ili CPU (eng. central processing unit) zaslužan je za obradu svih  tih podataka, i kao takav predstavlja mozak računara. On, praktično, upravlja radom čitavog računara, i u velikoj mjeri posreduje između pojedinih komponenti koje se u njemu nalaze. Takođe u najvećoj mjeri određuje brzinu rada računara.             

     Slika 2.: Procesor

Što je veća ferkfencija procesora računar će brže raditi. Osnovna jedinica mere  ferkfencije procesora je megaherc (MHz). Brzina modernih procesora ide i do 3000 megaherca. Windows XP zahteva procesor  minimalne brzine 233 MHz, ali preporučljivo je da brzina procesora na računaru koji  radi  pod Windowsom XP prelazi 400 MHz.

Ključna osobina svih procesora je takt (clock), tj. frekvencija na kojoj radi procesor - što je takt veći, veća je i brzina računara. Ovu tvrdnju treba uslovno shvatiti jer brzina računara zavisi od drugih komponenti (diska, grafičke (video) kartice, količine memorije, itd.), a što je još zanimljivije, zavisnost nije linearna.

Arhitektura procesora je veoma složena i prevazilazi potrebe ovog rada. može se samo reći da procesor sadrži: registre, brojače, sabirače, dekodere i sl.

Registri su male memorijske mreže koje rade velikom brzinom i koje se koriste za privremeno memorisanje podataka i instrukcija za vrijeme obrade.

Brojači su uređaji čiji se sadržaji mogu automatski povećavati ili smanjivati do određene vrijednosti i na taj način mogu da broje "broj" potrebnih računarskih operacija.

Sabirači su električna kola koja se koriste za izvođenje aritmetičkih operacija.

Dekoderi su električna kola koja analiziraju pojedine instrukcije računarskih programa i počinju njihovo izvršavanje.

Baferi su brze privremene oblasti memorije za memorisanje dijela programa ili podataka za vrijeme obrade (nazivaju se i keš (cache) memorijom - je brza memorija malog kapaciteta, smještena između procesora i operativne, glavne, memorije).

Kanali su procesori specijalne namjene koji kontrolišu kretanje podataka između procesora i ulazno - izlaznih jedinica.

                                    RAM MEMORIJA

U RAM memoriji nalaze se podaci koji se trenutno obrađuju na računaru. To praktično znači da, ako procesor služi za obradu podataka, RAM memorija je mesto u računaru  gde se ti podaci obrađuju. Sadržaj RAM memorije briše se kada se računar isključi. Ona takođe utiče na brzinu rada računara - što je više RAM memorije to će manje  vremena procesoru trebati da obradi podatke. Osnovna jedinica mere kapaciteta RAM memorije je megabajt (MB).

                              Slika 3.: RAM memorija

Windows XP zahteva najmanje 64 MB RAM memorije, ali je preporučljivo da računar  na kome je instaliran Windows XP ima preko 128 MB ram memorije.                    

Današnji  moderni kućni računari imaju i do 2048 megabajta (2 GB) RAM memorije.

ROM MEMORIJA

ROM (Read - Only Memory - samočitljiva memorija) je druga osnovna vrsta radne memorije. Za razliku od RAM-a, ROM memorija se koristi za trajno spremanje podataka. U nju se smještaju podaci koji su nepromjenljivi i koji se ne mijenjaju prilikom startovanja ili rada sa računarom. Podaci iz ove memorije su stalno prisutni, ne mogu se mijenjati, niti se u nju mogu upisivati novi podaci. ROM služi za operativne sisteme računara i za određene naredbe svih računarskih sistema. Ova memorija se ranije programira i dolazi kao  čip specijalne namjene ugrađen na sistemskoj ploči.

                                    HARD DISK

Skoro svi današnji diskovi su slični po brzini pristupa i protoka informacija. Hard disk ili tvrdi disk je uređaj za smeštanje podataka. Svi programi, dokumenta, muzika i filmovi koje imamo u našem računaru skladište se na hard disku. Za razliku od RAM memorije, on čuva podatke i kada se računar isključi. Prirodno, što je više prostora (memorije) na hard disku, mogućnosti računara rastu: može se instalirati više programa, može se skladištiti više podataka...

    Slika 4.: Hard disk

Jedinica mjere

Najmanja jedinica mjere prostora (memorije) na hard disku je bajt, a najveća gigabajt. Jedan bajt predstavlja toliko mali dio hard diska da na njega može da stane  samo jedan slovni znak (eng. character). S obzirom na to da predstavlja tako mali dio  memorije, bajt je jedinica mere koja se u praksi jako  rijetko pominje. U praksi ćemo čuti za gigabajte, megabajte i kilobajte. U donjoj tabeli  možemo vidjeti red veličine ovih jedinica mjere.

Da bismo stekli predstavu o ovim jedinicama mjere recimo da, na primer, prosječna  igrica na hard disku zauzima od 700 megabajta (MB) pa do 3 gigabajta (GB), dok je  za instalaciju programa za grafičku obradu podataka CorelDraw potrebno oko 300 megabajta (MB). Prosječan tekstualni zapis (pisani dokument, dopis ili nešto drugo) zauzima od 20 pa do 100 kilobajta (KB) Za instalaciju Windows XP-a potrebno je da imamo najmanje 650 megabajta (MB) slobodnog prostora na hard disku kapaciteta 2 gigabajta (GB). Današnji kućni računari imaju hard disk i do 1 terabajta (TB).

Particije

Hard disk može biti podijeljen na dijelove. Svrha podjele hrad diska je da se bolje organizuju podaci u računaru, npr. da se razdvoje sistemski podaci od podataka korisnika računara. Kad kažemo da hard disk može biti podjeljen, time ne mislimo fizički podjeljen  hard disk, naravno, ostaje u jednom komadu, ali se njegova memorija dijeli na više dijelova. Ti dijelovi nazivaju se particije hard diska. Iako hard disk fizički ostaje u jednom  komadu, računar na svaku particiju gleda kao na poseban hard disk. Svaka particija ima svoju oznaku. Oznaku particije čini jedno slovo i posle njega dvotačka, na primer D:. Prva i osnovna particija, na kojoj je instaliran operativni sistem, uvek nosi oznaku C:.  

                                    CD ROM

            CD-ROM služi za čitanje podataka zapisanih na CD-u. CD je, isto kao i disketa, uređaj koji se koristi za prijenos podataka, s tim što je memorijski kapacitet CD-a znatno veći nego kod diskete. Na jedan CD može stati i do 700 MB podataka.  I CD-ROM ima svoju oznaku. Njegova oznaka razlikuje se od računara do računara, ali se uvek sastoji od jednog slova i dvotačke.

  Slika   5: DVD rom

                                       DISKETNA  JEDINICA

Disketna jedinica (eng. floppy drive) je uređaj koji se koristi za čitanje sadržaja disketa.  Disketa služi za prijenos podataka sa jednog računara na drugi. Memorijski kapacitet  diskete je  jako mali za današnje standarde – 1,44 MB. Na nju može da stane samo nekoliko slika ili tekstova. Danas se sve manje upotrebljavaju. Disketna jedinica, isto kao i hard disk, ima svoju oznaku.  Oznaka disketne jedinice uvek je A:.

Disketna jedinica čita i upisuje podatke na disketu pomoću magnetskih glava. Prilikom čitanja ili upisa, magnetska glava se kreće veoma blizu diskete, ali je nikada na dodiruje.

 Slika 6.: Disketna jednica

                               GRAFIČKA KARTICA

Grafička kartica je dio računara koji omogućava prikaz slike na monitoru.

 Slika 7: Grafička kartica

Kao i svi ostali dijelovi računara, ona je priključena na matičnu ploču, a monitor je priključen na  grafičku karticu. Od brzine grafičke kartice zavisi  brzina prikaza  slike na monitoru. Grafička kartica  najviše utiče na udobnost rada na računaru. U zavisnosti od monitora, treba izabrati i grafičku karticu.

Treba shvatiti da će sve grafičke kartice  raditi sa svim monitorima, ali da u zavisnosti od osobina kartice (RAMDAC, 3D, TV, i dr.) i količine memorije, zavise i njihove mogućnosti. Po pravilu, skuplje kartice rade na većem taktu, pa su i brže, što prilično utječe na brzinu računara. S druge strane, količina memorije je presudna za rezoluciju i broj boja, a 3D funkcije povećavaju brzinu programa iz tog domena (3D grafika, igrice, itd.).

                                     ZVUČNA KARTICA

Kao što joj samo ime kaže, zvučna kartica omogućava reprodukciju zvuka koji računar proizvodi.

  Slika 8.: Zvučna kartica

Zvučna kartica je smještena (češće) u kućištu, danas je često ugrađena na matičnoj ploči, ali postoje i vanjske USB izvedbe.

                                    MODEM

Modem (eng. modulator-demodulator) je računarska komponenta čija je namjena da prima i šalje podatke preko interneta. Uz pomoć modema može se, takođe,  primati i slati faks. Da bi se ostvario pristup internetu, neophodno je da u računaru preko koga se internetu pristupa postoji ugrađen modem. Potrebna je i telefonska linija (najčešća vrsta  konekcije), koja je preko modema povezana s računarom.

  Slika 9.: Modem

                                    MONITOR

Monitor je uređaj preko koga možemo dobiti podatke iz računara na njegovom ekranu. On omogućava dvije vrste izlaza i to u tekstualnom i grafičkom obliku.

Tekstualni oblik je takav oblik kod koga informacije iz računara dobijemo u pisanoj formi pomoću slova, brojeva i drugih specijalnih znakova.

Grafički oblik izlaza je izlaz u formi grafikona prikazanog na ekranu. Računarska grafika može biti različita i najčešće se dijeli na: poslovnu računarsku grafiku, naučnu grafiku i grafiku računarskih igara.

 Ako planiramo da veći dio dana provedemo ispred monitora, onda nećemo štedjeti novac i kupiti ćemo kvalitetniji monitor. Kvalitet monitora se ogleda u geometriji, maksimalnoj rezoluciji i frekvenciji osvježavanja.

Vrste monitora prema tehnologiji izrade:

-        ekrani sa katodnim cijevima (CRT monitori),

-        ekrani sa tekućim kristalima (LCD monitori),

-        elektroluminiscentni ekrani,

-        plin - plazma ekrani.

                                    TASTATURA

Preko tastature se ostvaruje veza između računara i korisnika. Služi za ručno unošenje slova, brojeva i specijalnih znakova u centralnu jedinicu. Izbor tastature vrši se na osnovu kvaliteta, jer ona (zajedno sa mišem) najviše utiče na udoban rad. Najčešće je navika presudna u odluci koju ćemo tastaturu izabrati - zavisno od mekoće i zvuka koji se stvara pritiskom na taster (klik), kao i oblika i rasporeda pojedinih tastera. Originalna IBM tastatura je prepoznatljiva po prijatnom i pouzdanom radu. Broj tastera na tastaturi kreće se od 84 do 130 (standard 101).

MIŠ