HELSINGOR
HELSINGOR
Izdaleka vidljiv dvorac Oresund predstavlja remek-djelo građevinarstva;
svoju svijetsku slavu on, međutim, duguje prije svega legendarnim likovima:
Hamletu, princu Danske, i Holgeru Danskeu, danskom Barbarosi.
Na prevlaci koja sa sjeveroistočnog ugla ostrva Zeland štrči daleko u Istočno more, sužavajući vodeni put između Danske i Švedske na nekoliko kilometara, stoji lijep dvorac Kronborg. Njegove moćne zidine, razigrane male kule i zelenom barakrnom paltinom presvučeni krovovi pozdravljaju putnika koji trajektom prelazi uski ogranak Istočnog mora. Iz daleka vidljiva odbrambena građevina vlada Oresundom, žižom sjerevnoistočne evropske istorije, a i njena istorija nije ništa manje uzbudljiva: Kronborg je najprije služio kao carinarnica, zatim je bio kraljeva rezidencija, a potom kasarna i zatvor. Danas je u veličanstvenoj renesansnoj građevini smješten muzej, dok je ona tokom ljeta pozornica festivala.
Dvorac svoju slavu duguje dvojici likova iz pjesničke mašte. Jedan je Hamlet, danski princ, koga je Viljem Šekspir (1546-1616) istoimenom tragedijom učiniobesmrtnim. Dvorac Kronborg bio je kulisa ove krvave drame, s tim što se on u drami zove Elsinor, prema engleskom imenu susednog lučkog grada Helsingor. Drugi legendarni lik je Holger Danske, jedan od dvanaestorice vitezova Karla Velikog. Poput Barbarose koji sjedi u svom podzemnom carstvu u Kilfhojzeru, i Holger od prastarih vremena sjedi u kazamatima dvorca, čekajući dan kada će Danska zapasti u opasnost i zatrebati njegovu pomoć.
Erih Pomerški je oko 1420. godine na krajnjem vrhu prevlake izgradio tvrđavu. Posada tvrđave je čuvala morski put i naplaćivala dažbinu za prolaz kroz moreuz, koju je svaki kapetan broda morao da plati prije prolaska kroz Oresund.
Novi dvorac je nastao u periodu 1574-1585. godine za vrijeme vladavine kralja Frederika II, kada je između Danske i Švedske bjesnio takozvani Rat trojice kraljeva za prevlast u zemljama Istočnog mora. Frederik je dvojici holandskih arhitekata naložio da izgrade dvorac, i oni su na temeljima stre tvrđave Krogen podigli jednu od najljpših renesansnih građevina sjevere Evrope – Kronbogr. Ubrzo je veličanstveni Kronborg bio poznat daleko izvan granica Danske, prije svega u Engleskoj, čija je kraljevska kuća brakom izmežu Džejkoba i ćerke danskog kralja bila usko povezana sa zemljom između Sjevernog i Istočnog mora.
Zato nije iznenađujuće što je Šekspir izabrao baš ovaj dvorac za pozornicu svoje drame.
.jpg)
Kao što je tada bilo uobičajeno, Šekspirova tragedija imala je književne uzore. Legenda o Hamletu pominje se još u staronordijskim eposima; prva pisana verzija potiče od danskog istoričara Saksona Gramatikusa, koji je u djelu Gesta Danorum krajem 12. vijeka opisao istoriju danskog carstva. On je opisao tragičnu sudbinu Hamleta, danskog princa, čiji je otac bio žrtva bratoubistva. Stric je potom oženio kraljevu udovicu, preuzimajući vlast u državi. Radnja ove priče dešava se na Jutlandu, a Šekspir ju je premjestio na Zeland u dvorac Kronborg, možda upravo zato što su mu ga opisali glumci koji su nastupali pred danskim dvorom.
Današnji dvorac nastao je za vrijeme Tridestogodišnjeg rata, nakon što je stari kronborg 1629. godine bio teško oštećen velikim požarom. Tada je ostala nepštećena samo kapela dvorca u južnom krilu, čija je renesansna unutrašnjost bila dragocijena. Od 1658. do 1660. godine Šveđani su zaposjeli dvorac, a pri povlačenju ponijeli su sve što nije bilo zakovano i zakucano. Ipak, unutrašnjost dvorca već uskoro je zablistala novim sjajem, jer je dažbina za prolaz kroz moreuz za danske vladare predstavljala gotovo nepresušan izvor prihoda. Pomorske države su ovu putnu carinu otkupile tek 1857. godine za oko 60 miliona danskih kruna.
Kronborg je od 1923. godine muzej. U njemu se čuvaju zbirke Trgovačkog i Pomorskog muzeja.
