HIPOTEZE O NASTANKU PLANETA

Razna tumačenja postanka Zemlje i planeta mogu se naći još u antičkim mitologijama. Prve naučne teorije su se pojavile polovinom 18. veka. Francuski prirodnjak Bifon izneo je u knjizi " Teorija o Zemlji" , 1749. godine, hipotezu da su planete nastale sudarom Sunca sa džinovskom kometom. Godine 1755. nemački filozof Imanuel Kant postavio je " teoriju neba ", prema kojoj se Sunčev sistem formirao iz gigantskog oblaka prašine i gasa, u kojem su se čestice pod uticajem gravitacije, grupisale u jezgra. Daljnim privlačenjem čestica, od najvećeg jezgra je nastalo Sunce, a od manjih - planete.

Francuski matematičar Pjer Simon Laplas izneo je u knjizi " Sistem sveta " 1796. godine, hipotezu da je prvobitno postojala diskolika solarna maglina ogromne mase i temperature, koja se obrtala oko svoje ose. U toku milijardi godina oblina se zgrušnjavala i hladila. Smanjivanje zapremine imalo je za posledicu povećanje brzine. Po zakonima mehanike postepeno su se formirali gasoviti delovi maglinaste mase u obliku prstenova. Daljim hlađenjem i sažimanjem iz prstenastih masa su oblikovane planete, a od centralne mase - Sunce. Ostaci mase iz prstenova, grupisani oko planeta, formirali su mesece.

Laplas je smatrao da se cela ova maglina obrtala ravnomerno, kao što rotiraju čvrsta tela, tako da su tačke koje su bile bliže unutrašnjosti opisivale manje krugove i kretale se manjom linijskom brzinom od onih na perifernom delu magline. Što se neka tačka magline nalazi dalje od centra veća je njena brzina i jača centrifugalna sila, a istovremeno sila privlačenja je manja. Na određenom rastojanju od centra ove dve sile se izjednačavaju po intenzitetu. To rastojanje predstavlja granicu magline. Delovanje centrifugalne sile na čestice iza ove granice će nadvladati delovanje privlačne, gravitacione, sile i ove čestice će biti otrgnute iz magline.

Kako vreme prolazi maglina se postepeno hladi i sve više i više zgušnjava, istovremeno smanjuje se i njen prečnik. Smanjenje prečnika magline uzrokuje povećanje brzine rotacije (zakon održanja momenta impulsa). Sa smanjenjem dimenzija i povećanjem brzine rotacije magline, dejstvo centrifugalne sile postaje sve jače. Oblik magline se takođe menja – iz loptastog maglina prelazi u sferoidni oblik, a zatim postaje sve više i više spljoštena. Vremenom zgušnjavajući se maglina je iza sebe ostavljala niz prstenova od kojih se svaki nalazio na orbiti jedne od budućih planeta. Svi prstenovi su se obrtali oko Sunca u istom smeru. Iz ovih tzv. Laplasovih prstenova obrazovale su se planete.

1 2