VASA PELAGIC
( 1838 - 1899)

Vasa Pelagić je rođen 1838. godine u selu Žabaru (bosanska Posavina), u veoma siromašnoj seljačkoj porodici.
Osnovnu školu započeo je u rodnom mjestu, odakle odlazi u Beograd, u kom završava i Bogosloviju. Iz Beograda se vraća u Brčko, grad u kom je radio kao učitelj.
1866. godine, sa nepunih 28 godina dolazi u Banjaluku, gdje u septembru iste godine osniva Bogosloviju i postaje rektor. Smatra se jednim od najzaslužnijih ljudi za širenje pravoslavlja i buđenje nacionalne svijesti u vrijeme kada uticaj Tuske slabi. U Banjaluci je radio u teškim uslovima, ali je uspio davati svojim đacima neophodna znanja i vještine. U Bogosloviji se tada predavalo 12 predmeta, a većinu ih je predavao sam Pelagić. Ovdje se zamonašio i dobio arhimandritski čin.
Za vrijeme boravka u Banjaluci, ovaj revolucionar se pokazao kao borac protiv nenarodne vlasti. Nakon jedne prepirke sa pašom, Pelagić je optužen i poslan u Sarajevo. Ne pokajavši se ni tamo, šalju ga u Carigrad da mu se tamo sudi. Osuđen je na 101 godinu zatvora i poslan na služenje kazne u Malu Aziju. Uz pomoć Rusije, uspio je da pobjegne i vrati se u Srbiju.
Tada ovaj borac za prava naroda još više počinje isticati ideje slobode i napretka, postaje član Ujedinjene omladine srpske, te dolazi u sukob sa zvaničnim krugovima Srbije, progone ga, te nekoliko godina provodi po Evropi.
Pažnju mu je privukao i ustanak 1875. godine, pa je i u njega bio neposredno uključen - kao savjetnik i prosvetitelj. Nakon Berlinskog kongresa (1878. godine), vraća se u Beograd, gdje se ponovo počeo isticati kao narodni tribun i organizator radničkih pokreta. Opet biva progonjen, hapšen, zatvaran u ludnicu...
Umro je u zatvoru u Požarevcu, januara 1899. godine.

© Maja Tomaševic