CENTAR VRBASKE BANOVINE

Kralj Aleksandar Karađorđević je, zajedno sa tadašnjim premijerom Petrom Živkovićem, 3. oktobra 1929. godine ime Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca promijenio u ime Kraljevina Jugoslavija. To nije bila samo promjena imena, već i promjena unutrašnjeg uređenja i granica unutar države. Tada je formirano devet banovina, koje su okruživale slivove većih rijeka. Te banovine bile su: Dunavska, Moravska, Vardarska, Zetska, Drinska, Vrbaska, Savska, Primorska i Dravska. Beograd je, zajedno sa Zemunom i Pančevom, izdvojen kao posebno upravno područje.
Vrbaska banovina zahvatila je dolinu rijeke Vrbasa i okolinu, odnosno nekadašnje Vrbasku i Bihaćku županiju sa nekim srezovima iz Travničke, Primorsko-krajiške i Tuzlanske oblasti. Prvim banom proglašen je Svetislav Tisa Milosavljević, tadašnji ministar saobraćaja kraljevine (više o Svetislavu Milosavljeviću naći ćete OVDJE).
Banjaluka je svoj najveći pocvat doživjela upravo za vrijeme ovog bana i njegovog prvog pomoćnika Milisava R. Ivaniševića. Tada su podignute i neke od najljepših građevina - Banski dvori, Banska palata, hotel Palas, Dom Kralja Petra I Oslobodioca (danas Narodno pozorište)... Otvoren je "Uboški dom", u kom su se mogli skrasiti beskućnici, a uređen i Park bana Milosavljevića (danas Gradski park Petar Kočić), u kom je podignut  spomenik Kočiću. Takođe, Milosavljević je dao podići spomenik Banjalučanima koji su umrli u "Crnoj kući", čekajući presudu u banjalučkom veleizdajničkom procesu - kamenu krstaču visoku 5 metara.
1. decembra 1932. godine sa izdavanjem su počele i Vrbaske novine.

Ovaj Banjalučki Perikle je iz Banjaluke uz sve počasti ispraćen u Beograd, gdje ga je ponovo čekalo mjesto ministra saobraćaja. Na mjestu bana naslijedio ga je dr. Radoslav Đorđević, nakon kog su banovali još i dr. Bogoljub Kujundžić, dr. Todor - Tode Lazarević i dr. Nikola Stojanović, ali njihova uloga u banjalučkoj istoriji se ne može ni porediti sa Milosavljevićevom. Tada je izgrađena zgrada Hipotekarne banke i još nekoliko lijepih objekata. Ipak, period poslije Tise više je zapamćen po nezadovoljstvima, štrajkovima i širenjima uticaja Komunističke partije.

© Maja Tomaševic