Književnu
osnovu futurizma čini reakcija na sentimentalizam i
romantičarski zanos, na sentimentalne i sanjarske
junake, na pasivnost i pesimizam aktualne književnosti. On
ističe snagu, agresivnost, uživanje, ekstazu,
temperament, pustolovinu i muževnost. Junaci su šoferi,
piloti i ratnici puni vjere u svoju snagu i ostvarenje
svojih ciljeva. Zalažu se za slobodu riječi odbacujuci
sintaksu, interpunkciju, veznike, pridjeve, glagolske
načine i vremena.
Iako u futurističkim manifestima i djelovanju futurizma
ima dosta konfuzije, nedosljednosti, nedorečenosti,
praznih i neostvarenih programskih načela, postupaka
pozajmljenih od prethodnih škola - futurizam ima i
određenih zasluga. Tu su prije svega inovacije u jeziku,
oslobađanje stiha, promjene u konfiguraciji stiha i
strofe, stepenasti stih, pjesma u prozi. Italijanski
futurizam je ostvario značajne rezultate u likovnim
umjetnostima, ali u knjizevnosti nije ostavio ništa u
nasleđe osim uticaja na druge pisce van futurističkog
kruga: Pirandelovo "groteskno pozorište", "magični
realizam" Masima Bontempelija, Ungaretijev slobodni
stih. Ruski futurizam je ostvario najbolje rezultate u
poeziji svojih najistaknutijih predstavnika Velimira
Hlebnikova i Vladimira
Majakovskog. Iz futurizma je
proistekao ruski formalizam i konstruktivizam, ali i
neki evropski pravci kao što su dadaizam, nadrealizan i
letrizam. Nije manje značajan uticaj futurizma na
inovacije u pozorišnoj i filmskoj umjetnosti -
Pirandelo, Majerhold, Ajzenštajn.
Futurizam je književni pravac unutar avangarde.
Ruski futurizam je nastao pod direktnim uticajem Marinetijevog futurizma. Najizrazitiji predstavnici ruskog futurizma su Velimir Hlebnikov i Vladimir Majakovski, koji su ostavili djelo trajne umjetničke vrijednosti. Manifest ruskog futurizma predstavlja Šamar u lice javnom ukusu objavljen 1912. godine.
Ono što je zajedničko Marinetijevom futurizmu i futurizmu Majakovskog može da se svede na nekoliko tačaka: antitradicionalizam, težnja za orginalnošću, oslobađanje stiha metričkih stega, inovacije u pjesničkom jeziku, stil istupanja - drskost, prkos, samouvjerenost. Suštinska je razlika u ideološkoj sferi i odnosu prema umjetnosti i tradiciji. Ruski futurizam je revolucionaran, naklonjen idejama Oktobarske revolucije; izražava mržnju prema buržoaskom društvu i kapitalističkom gradu; naklonjen je narodnjaštvu i vezan za selo i njegovu tradiciju; pokazuje naklonost prema narodnim masama. I u odnosu prema tradiciji postoji bitna razlika između italijanskog i ruskog futurizma. Italijanski futurizam svoje antitradicijski stav izrazava zahtjevom za rušenje i spaljivanje muzeja, galerija i biblioteka.
Ruski futurizam samo traži da se više ne sljede klasici i da se pođe novim putevima; zalaže se za demokratizaciju umjetnosti - umjetnost treba približiti narodu tako što će se slike iznjeti iz muzeja i galerija kao institucija; to isto treba učiniti sa literaturom - Majakovski će svoje stihove recitovati u školama i fabričkim halama, na trgovima; u tim situacijama uspostavljao je kontakte sa slušaocima, diskutovao, objašnjavao svoju peoziju, polemisao. Dok italijanski futuristi odbacuju osjećajnost i imaju negativan odnos prema ženi, ruski futuristi neguju osjećajnost jer bez nje nema poezije i poštuju ženu kao građansku ličnost i pjesničku inspiraciju. Književni postupak ruskih futurista karakteriše rušenje kanona forme, napustanje metričkih normi, aritmičnost, promjene u jeziku - unose arhaizme, dialektizme, psovke, nove riječi, govor sa društvenog dna; riječi treba "osloboditi uobičajne razumljivosti". Mijenjaju konfiguraciju pjesme unošenjem u nju poruka, parola i oglasa; uvode stepenasti stih.
